କନକପୁରୀର ଲୋକେ କହୁଥା’ନ୍ତି ଯେ ନିକଟସ୍ଥ ବିନ୍ଧ୍ୟାଚଳର ବନରେ ସୁନାରଙ୍ଗର ଏକ ମୟୁରୀ ଘୂରି ବୁଲୁଛି । ରାଜା ବିଚିତ୍ରସେନଙ୍କର ତ ସମସ୍ତ ଅଦ୍ଭୁତ ଜିନିଷ ରଖିବାର ଅଭ୍ୟାସ ଥିଲା । ସେ ଏକଥା ଶୁଣିବା ମାତ୍ରେ ନିଜର ସୈନ୍ୟସାମନ୍ତ ନେଇ ଅରଣ୍ୟକୁ ଗଲେ ।
ସେଠାରେ ବିନ୍ଧ୍ୟ ପର୍ବତମାଳାର ପାଦଦେଶରେ ଏକ ଶବର ପଲ୍ଲୀ ଥିଲା । ସେହି ପଲ୍ଲୀର ମୁଖିଆଙ୍କ ସହିତ ରାଜାଙ୍କର ଦେଖା ହେଲା । ସେ ରାଜାଙ୍କୁ ସ୍ୱାଗତ କରି ତାଙ୍କର ଖୁବ୍ ସତ୍କାର କଲେ ଓ ବନକୁ ଆସିବାର କାରଣ ପଚାରିଲେ । ରାଜା କହିଲେ ଯେ ସେ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ମୟୁରୀର ସନ୍ଧାନରେ ଆସିଛନ୍ତି ।
ସୁବର୍ଣ୍ଣ ମୟୁରୀର କଥା ଶୁଣି ସେ ବଡ ଦୁଃଖିତ ହୋଇ କହିଲେ, “ମହାରାଜ, ଆପଣ ଯାହା ଶୁଣିଛନ୍ତି ସତ୍ୟ । କିନ୍ତୁ ଏହି ଅପୂର୍ବ ପକ୍ଷୀ କିଛିଦିନ ହେବ ଏଠାରେ ଆଉ ଦେଖା ଯାଉ ନାହିଁ । ମାସେ ଆଗରୁ ମୋର ଝିଅ ତାକୁ ଧରି ଆପଣଙ୍କୁ ଭେଟି ଦେବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲା । ସେଇଥିପାଇଁ ସେ ସେହି ମୟୁରୀଟିର ପଛରେ ଧାଇଁ ଧାଇଁ ଘୋର ବନ ମଧ୍ୟକୁ ଗଲା ଯେ ଆଉ ଲେଉଟି ଆସିଲା ନାହିଁ । ତାକୁ ଖୋଜି ଖୋଜି ଆମେ ମଧ୍ୟ ସାରା ଜଙ୍ଗଲ ବୁଲିଲୁ ହେଲେ ତା’ର କୌଣସି ପତା ପାଇଲୁ ନାହିଁ । କେବଳ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ମୟୁରୀର ପୁଚ୍ଛଟିଏ ମାତ୍ର ପଡିଥିଲା ।” ଏତିକି କହି ପଲ୍ଲୀର ମୁଖିଆ ପାଖରେ ଠିଆ ହୋଇଥିବା ଏକ ଯୁବକଙ୍କୁ କ’ଣ ଗୋଟେ ଇସାରା କଲେ । ଯୁବକଟି ତତ୍କ୍ଷଣାତ୍ ଘର ଭିତରୁ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ମୟୁରୀର ଚନ୍ଦ୍ରିକାଟିଏ ଆଣି ରାଜାଙ୍କୁ ତାହା ଦେଲା ।
ବିଚିତ୍ରସେନ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ କହିଲେ, “ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ, ଏପ୍ରକାର ଚନ୍ଦ୍ରିକା ଥିବା ମୟୁର ନିଶ୍ଚୟ ଦେବଲୋକରୁ ଓହ୍ଲାଇ ଆସିଛି । ସେ ଯାହା ବି ହେଉ ମୁଁ କିନ୍ତୁ ମୋ ସୈନ୍ୟସାମନ୍ତ ନେଇ ସେହି ମୟୁରୀଟିକୁ ଖୋଜିବି ଓ ତୁମ ଝିଅକୁ ମଧ୍ୟ ଖୋଜିବି ।” ଏତିକି କହି ରାଜା ଜଙ୍ଗଲକୁ ଚାଲିଗଲେ ।
ରାଜା ଓ ତାଙ୍କ ସୈନ୍ୟମାନେ ସେହି ମୟୁରୀକୁ ବହୁ ସମୟ ଧରି ଖୋଜି ଖୋଜି ଶେଷରେ କୋଉଠି ହେଲେ ବି ତାକୁ ପାଇଲେ ନାହିଁ । ଏହି ସମୟରେ ଜଣେ ସୈନିକ ଦୌଡି ଆସି କହିଲା, “ମହାରାଜ, ଏହି ଜଙ୍ଗଲର ପଛପଟେ ମୟୁରୀ ଗୋଟିଏ ସାପ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ କରୁଛି ।”
ଏକଥା ଶୁଣି ରାଜା ସେହି ଦିଗକୁ ନିଜ ଘୋଡା ଛୁଟାଇଲେ, କିନ୍ତୁ ମୟୁରୀଟି ଏକଥା ଦେଖି ପାରି ଚଟକରି ବୁଦା ପଛପଟେ ଯାଇ ଲୁଚିଗଲା । ରାଜା କିନ୍ତୁ ସେମିତି ମୟୁରୀ ପଛରେ ଘୋଡା ଛୁଟାଇ ଥା’ନ୍ତି । ସୈନ୍ୟମାନେ ପଛରେ ଯାଉଛନ୍ତି । ସେ ଉଡିଯାଇ ଏକ ସରୋବର କୂଳରେ ଥିବା କୁଟୀର ମଧ୍ୟରେ ପଶିଗଲା । ରାଜା ମଧ୍ୟ ତା’ ପଛେ ପଛେ ଗଲେ ।
ଭିତରେ ଯାଇ ଦେଖିଲେ ବୁଢୀଟିଏ ସେହି ମୟୁରୀଟିକୁ ଆଉଁସି ଦେଉ ଦେଉ କହୁଛି, “ପୁଣି କ’ଣ ବିପଦ ପଡିଲା?” ସେତେବେଳକୁ ତ ସଂଧ୍ୟା ହୋଇ ଗଲାଣି, କିନ୍ତୁ ମୟୁରୀର ସୁନ୍ଦର ପକ୍ଷଗୁଡିକ ଆଲୋକ ବିଚ୍ଛୁରିତ କରୁଥା’ନ୍ତି । ଫଳରେ ସେ କୁଟୀର ଆଲୋକିତ ହୋଇଥାଏ ।
ବୁଢୀକୁ ଚାହିଁ ରାଜା କହିଲେ, “ମାଉସୀ, ଏହି ସୁବର୍ଣ୍ଣ ମୟୁରୀ ପାଇଁ ମୁଁ ଏଠାକୁ ଆସିଛି । ଏଇଟି ମୋତେ ଦେଇ ଦିଅ ଓ ପୁରସ୍କାର ସ୍ୱରୂପ ଏହି ହୀରାର ହାରଟି ନିଅ ।” ଏତିକି କହି ରାଜା ତାଙ୍କ ବେକରୁ ହାରଟି କାଢିଲେ ।
ବୁଢୀ ରାଜାଙ୍କୁ ଗମ୍ଭୀର ହୋଇ ଚାହିଁ କହିଲା, “ତୁମେ ଏପରି କ’ଣ କହୁଛ? ଏଇଟି ଯେ ମୋର ପୋଷା ମୟୁରୀ । ଯଦି ନିହାତି ଜିଦ୍ କରି କହୁଛ ତେବେ ମୁଁ ତା’ର ପକ୍ଷୀଟିଏ ତୁମକୁ ଦେବି । ସେତିକି ନେଇ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ଏଠାରୁ ଫେରିଯାଅ ।”
ରାଜା ଅଳ୍ପହସି କହିଲେ, “ମାଉସୀ, ମୁଁ ଏ ଦେଶର ଶାସକ, ଏହି ଅରଣ୍ୟର ପ୍ରତିଟି ଗଛଲତା, ପଶୁପକ୍ଷୀ ସବୁକିଛି ଉପରେ ମୋରହିଁ ଅଧିକାର ଅଛି । ଏହି ସୁବର୍ଣ୍ଣ ମୟୁରୀଟି ନେବାକୁ ରାଜା ଚେଷ୍ଟା କଲେ । କିନ୍ତୁ ସେ ନିଜେ ହଠାତ୍ ପଡିଗଲେ । ତା’ପରେ ସେ ଉଠିବା ପରେ ବୁଢୀ କହିଲା, “ଇଏ କୌଣସି ସାଧାରଣ ମୟୁରୀ ନୁହେଁ । ଦେବାଂଶରେ ଏହାର ଜନ୍ମ । ମୋର ଅନୁମତି ବିନା ଏହାକୁ ଏଠାରୁ କେହି ମଧ୍ୟ ନେଇ ଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ । ତେବେ ମୋର ତୁମ ଉପରେ ଦୟା ଆସୁଛି । ଏଇ ବୀଣାଟିକୁ ବଜାଇ ମେଘମହ୍ଲାର ରାଗରେ ଏକ ମଧୁର ଗୀତ ଗାଅ, ତେବେ ଯାଇ ତମେ ମୟୁରୀର ଏକ ଅଣ୍ଡା ପାଇ ପାରିବ ।” ଏତିକି କହି ସେ ରାଜାଙ୍କୁ ବୀଣାଟିଏ ଦେଲା ।
ରାଜା ବୁଢୀର କଥା ମାନି ସେହି ବୀଣାଟିକୁ ଧରି ସେହିଠାରେ ବସିଯାଇ ମଧୁର ସ୍ୱରରେ ମେଘମହ୍ଲାର ରାଗରେ ଗୀତଟିଏ ଗାଇଲେ । ମୟୁରୀଟି ଖୁବ୍ ନାଚିଲା ଓ ନାଚ ଶେଷରେ ସେ ଅଣ୍ଡାଟିଏ ଦେଲା । ଅଣ୍ଡାଟି ନେଇ ବୁଢୀ ସେ ରାଜାଙ୍କୁ ତାହା ଦେଇ କହିଲା, “ପୁଅ, ସପ୍ତାହକ ପରେ ଅଣ୍ଡାଟି ଫୁଟିବ । ସେଥିରୁ ସୁନାର ମୟୁରଟିଏ ବାହାରିବ । କିନ୍ତୁ ମନେରଖ ସେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ଯେପରି ତା’ଉପରେ ନପଡେ । ଏହି ଅଣ୍ଡା ବିଷୟରେ କାହାକୁ କିଛି ହେଲେ ମଧ୍ୟ କହିବ ନାହିଁ, ଲୋକେ ଜାଣିଲେ ଏହାର ମହିମା ଲୁପ୍ତ ହୋଇଯିବ ।”
ରାଜା ଅତି ଆନନ୍ଦରେ ସେହି ଅଣ୍ଡାଟିକୁ ବଡ ଯତ୍ନର ସହିତ ନିଜ ଲୁଗା ମଧ୍ୟରେ ରଖି ନଅରକୁ ଫେରି ଆସିଲେ । ତାଙ୍କ କକ୍ଷ ନିକଟରେ ଅନ୍ୟ ଏକ କକ୍ଷରେ ଚନ୍ଦନକାଠର ଏକ ସିନ୍ଦୁକ ମଧ୍ୟରେ ଅଣ୍ଡାଟିକୁ ରଖିଲେ । ଛଅ ଦିନ ପରେ ସପ୍ତମ ଦିନ ରାଜାଙ୍କର ବାରବର୍ଷର ଝିଅ ଦୀପ୍ତିରେଖା ସଖୀମାନଙ୍କ ସହିତ ଲୁଚକାଳି ଖେଳୁ ଖେଳୁ ସେଠାକୁ ଗଲେ । ସିନ୍ଦୁକଟି ଖୋଲି ଦେଖିବାକୁ ହଠାତ୍ ତାଙ୍କର ଭାରି ଇଚ୍ଛା ହେଲା ।
ସୁନାରଙ୍ଗର ଝଲମଲ କରୁଥିବା ଅଣ୍ଡାଟିକୁ ଦେଖି ରାଜକୁମାରୀ ଖୁବ୍ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଗଲେ । ସେ ଖୁସିରେ ସେଇଟିକୁ ଉଠାଇ ଆଣି ଖେଳସାଥୀମାନଙ୍କୁ ଦେଖାଇବାକୁ ଉଦ୍ୟାନକୁ ନେଇ ଗଲେ । ସେଠାରେ ଏହା ଉପରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର କିରଣ ପଡିବାମାତ୍ରେ ଖୁବ୍ ଶବ୍ଦ କରି ସେଇଟି ଫାଟିଗଲା ଓ ସେଥିରୁ ସୁନା ରଙ୍ଗର ଛୋଟ ସାପଟିଏ ବାହାରି ଆସିଲା । ସେ ରାଜକୁମାରୀଙ୍କ ପାଦକୁ ଦଂଶନ କଲା । ପରମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ରାଜକୁମାରୀ ନିଜେ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ମୟୁରୀରେ ପରିଣତ ହୋଇଗଲେ ଓ ଆକାଶରେ ଉଡି ଉଡି ସେ ସିଧା ଜଙ୍ଗଲକୁ ଚାଲିଗଲେ ।
ଏପରି ଏକ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ଘଟଣା ଦେଖି ଦୀପ୍ତିରେଖାଙ୍କର ସାଥୀମାନେ ଚିତ୍କାର କରି ଯାଇ ରାଜାଙ୍କ ପାଖରେ ପହଁଚି ତାଙ୍କୁ ସବୁକଥା କହିଲେ । ରାଜା ତତ୍କ୍ଷଣାତ୍ ଘୋଡାରେ ବସି ସେହି ମୟୁରୀର ପିଚ୍ଛା କଲେ । ଶେଷରେ ସେ ଦେଖିଲେ ମୟୁରୀଟି ବୁଢୀର କୁଟୀର ଭିତରକୁ ପଶିଗଲା । ରାଜା ମଧ୍ୟ ସେହି କୁଟୀର ଭତରକୁ ଗଲେ; ସେଠାରେ ସେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ ଦେଖିଲେ ତିନୋଟି ସୁବର୍ଣ୍ଣ ମୟୁରୀ ଏକାଠି ବସିଛନ୍ତି । ସେମାନେ ସବୁ ଦେଖିବାକୁ ପୁରା ଏକାପରି ।
ରାଜାଙ୍କୁ ଦେଖି କିଛି ନଜାଣିଲାପରି ବୁଢୀ କହିଲା, “କ’ଣ ହେଲା ପୁଅ? ପୁଣି କାହିଁକି ଆସିଲ? ମୟୁରୀର ଅଣ୍ଡା ଫୁଟିଲା ନାହିଁକି? ଆହୁରି ଅଣ୍ଡାଟିଏ ଦରକାର କି?”
ରାଜା ରାଗିଯାଇ କହିଲେ, “ହେ ବୁଢୀ, ଜାଣିଶୁଣି ସେମିତି ନାଟକ କଲେ ତତେ ହାଣି ମୁଁ ଟିକି ଟିକି କରିଦେବି । ମୋର ଗୋଟିଏ ବୋଲି ଝିଅ ମୟୁରୀ ହୋଇ ଏଠାକୁ ଚାଲି ଆସିଛି । ମୋତେ ମୋ ଝିଅକୁ ଦେଇ ଦେ ।” ରାଜା ତାଙ୍କ ତରବାରୀ ଉଠାଇ ଏହା କହିଲେ ।
ବୁଢୀ ତା’ର ପାକୁଆପାଟି ଖୋଲି ଏକ ବିକଟ ହାସ୍ୟ କରି କହିଲା, “ମୁଁ ଜାଣେ ତୁମେ ବଡ ବୀର । ପ୍ରଥମେ ତରବାରୀ ତଳକୁ କର । ଏହି ତିନୋଟି ମୟୁରୀ ମଧ୍ୟରୁ ତୁମର ଝିଅ କିଏ ଯଦି ତାହା ଚିହ୍ନି ପାରିବ, ତେବେ ସେ ସଙ୍ଗେସଙ୍ଗେ ନିଜର ରୂପ ନେଇ ଠିଆ ହେବ । ଆଉ ଯଦି ଚିହ୍ନି ନପାରିବ, ତେବେ ତୁମେ ମଧ୍ୟ ଏଠାରେ ଏକ ମୟୁର ହୋଇ ରହିଯିବ ।”
ରାଜା ତାଙ୍କ ତରବାରୀକୁ ଖୋଳରେ ପୂରାଇଲେ । ସେହି ମୟୁରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ବେକ ଉଠାଇ ରାଜାଙ୍କ ଆଡେ ଚାହିଁଲା । ରାଜା ଦେଖିଲେ ତା’ର ଚକ୍ଷୁରେ ଅଶ୍ରୁ, ଅନ୍ୟଟି ମୁଣ୍ଡତଳକୁ କରି ବସିଛି, ତା’ର ଚକ୍ଷୁରେ ମଧ୍ୟ ଅଶ୍ରୁ ।
କିଛିସମୟ ଭାବିବା ପରେ ରାଜା କହିଲେ ଯେ, “ଯିଏ ମୁଣ୍ଡ ଉଠାଇ ଚାହୁଁଛି ସେହିଁ ମୋର ଝିଅ ଦୀପ୍ତିରେଖା । ମୁଣ୍ଡ ତଳକୁ କରି ଯିଏ ବସିଛି, ସେ ଜଙ୍ଗଲ ମୁଖିଆଙ୍କ ଝିଅ ।”
ରାଜାଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ବୁଢୀ କହିଲା, “ପୁତ୍ର ତୁମର ଅନୁମାନ ସତ୍ୟ । ମୁଁ ଏବେହିଁ ତୁମ ଝିଅକୁ ତା’ର ନିଜରୂପ ଦେଇ ଦେବି ।” ମନ୍ତ୍ର ଉଚ୍ଚାରଣ କରି ବୁଢୀ ସେହି ମୟୁରୀ ପାଖକୁ ଗଲା ।
ରାଜା ସଙ୍ଗେସଙ୍ଗେ ଚିତ୍କାର କରି କହିଲେ, “ମାଉସୀ, ଟିକିଏ ରହିଯାଅ । କେବଳ ମୋ ଝିଅକୁ ନୁହେଁ, ବଣର ମୁଖିଆଙ୍କ ଝିଅକୁ ମଧ୍ୟ ନିଜରୂପ ଦେଇ ଦିଅ ।”
ବୁଢୀ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ ପଚାରିଲା, “ବଣର ମୁଖିଆଙ୍କ ଝିଅ ପାଇଁ ତୁମେ କାହିଁକି ଅଯଥା ଚିନ୍ତିତ ହେଉଛ?”
ରାଜା କହିଲେ, “ଏହି ବଣର ମୁଖିଆ ମୋ ରାଜ୍ୟର ନାଗରିକ । ମୋ ନିଜ ଝିଅ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ଯତ୍ନର ସହିତ ତାଙ୍କ ଝିଅକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ମୋର ରାଜଧର୍ମ । ଯଦି ସେପରି କରିବାରେ ତୁମର କିଛି ଆପତ୍ତି ଅଛି, ତେବେ ମୋତେ ମଧ୍ୟ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ମୟୁର କରିଦିଅ ।”
ବୁଢୀ ରାଜାଙ୍କ କାନ୍ଧରେ ହାତରଖି ତାଙ୍କୁ କହିଲା, “ରାଜନ୍, ତୁମର ଧର୍ମବୁଦ୍ଧି, ନ୍ୟାୟବୁଦ୍ଧି ଓ ଦୟାଗୁଣ ଦେଖି ମୁଁ ତୁମ ଉପରେ ବହୁତ ଖୁସି ହୋଇଛି । ଏହା ମନେରଖ ଯେ ତୁମର ନାଗରିକ ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ମୁଁ ବି ଜଣେ । ମୋର ଏକ ଅନୁରୋଧ ରଖ । ଏହି ପ୍ରାଣୀ କାହାର କିଛି କ୍ଷତି କରୁନାହିଁ । ସେ ତା’ର ସ୍ୱାଧୀନ ଭାବରେ ବଣରେ ଘୂରିବୁଲିବ । ନିୟମ କରିଦେବ ଯେ, ଯେକୌଣସି ଲୋକ କ୍ରୁରଭାବରେ ପଶୁପକ୍ଷୀଙ୍କୁ ବାନ୍ଧି ପକାଇବା ମାରିଦେବା ଇତ୍ୟାଦି ଯେପରି ନିଷେଧ ହେବ । କାରଣ ଏହା ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ଏକ ଅତ୍ୟାଚାର । ସେମାନଙ୍କର ନିରାପଦ ଜୀବନ ବି ତ ତୁମର ଦାଇତ୍ତ୍ଵ ନା?”
ରାଜା କହିଲେ “ତୁମର ଇଚ୍ଛା ନିଶ୍ଚୟ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବ ।” ବୁଢୀ ମନ୍ତ୍ର ପଢି ସେମାନଙ୍କୁ ନିଜରୂପ ଦେଲା । ରାଜା ବୁଢୀକୁ ଧନ୍ୟବାଦ ଦେଇ, ତାକୁ କିଛି ପାରିତୋଷିକ ଦେଇ ସେଠାରୁ ଫେରିଲେ । ମୁଖିଆକୁ ତା’ଝିଅକୁ ଦେଲେ ଓ ଦୀପ୍ତିରେଖାକୁ ନେଇ ନଅରକୁ ଫେରିଲେ ।
