ଗୋଟିଏ ଗାଁରେ ଜଣେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଥିଲା । ସେ ଗରୀବ, କିନ୍ତୁ ଭଲ ମଣିଷ । ତାଙ୍କ ଘରକୁ ଲାଗି ଜଣେ କାଠୁରିଆ ରହୁଥିଲା । ସେ ବି ଗରୀବ । ଜୀବିକା ଅର୍ଜନ ପାଇଁ ସେ ପ୍ରତିଦିନ ବଣକୁ ଯାଏ ଓ କାଠ କାଟିଆଣି ତାକୁ ନେଇ ବିକ୍ରି କରେ । ଯେତିକି ପଇସା ମିଳେ, ସେଥିରେ ଡାଲି ଚାଉଳ କିଣି ସେ ତା’ ଘରେ ଯୋଗାଏ ।
କିନ୍ତୁ ହଠାତ୍ ଦେଖାଗଲା, ସେ ଆଉ ବଣକୁ ଯାଉନାହିଁ । ତାକୁ ଆଉ ପୂର୍ବଭଳି କାଠ ବୋଝ ମୁଣ୍ଡାଇ ବୁଲିବାର ବି କେହି ଦେଖିଲେ ନାହିଁ । ଖାଲି ସେତିକି ନୁହେଁ, ସେ ଗୋଟାଏ ନୂଆ ଘର ତିଆରି କଲା । ପୁଣି ସେ ଓ ତା’ ସ୍ତ୍ରୀ ଯେମିତି ଲୁଗାପଟା ପିନ୍ଧିଲେ, ସେତେ ଦାମିକା ଲୁଗାପଟା ସେ ଗାଁରେ ଆଉ କେହିବି ପିନ୍ଧିପାରୁ ନଥିଲେ । ସେ ପୁଣି ତା’ ଘରେ ଗୋଟାଏ ଚାକର ବି ରଖିଲା ।
ଦିନେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ତା ସ୍ତ୍ରୀକୁ କହିଲା “ଆମ ପଡୋଶୀର ଭାଗ୍ୟ ଏମିତି କିପରି ବଦଳିଗଲା? ପଚାରିଲେ ସେ ଖାଲି ହସି ମୁଣ୍ଡ ଟୁଙ୍ଗାରି ଦିଏ; କିଛି ପ୍ରକଟ କରେ ନାହିଁ ।”
ବ୍ରାହ୍ମଣୀ କହିଲା “ଆଚ୍ଛା, ସେ ରହସ୍ୟ ମୁଁ ବୁଝିନେବି ।” କାଠୁରିଆର ସ୍ତ୍ରୀର ସହ ତାର ଗଭୀର ବନ୍ଧୁତା ଥିଲା । ସେ ଅଳ୍ପଦିନ ଭିତରେ ସବୁ ରହସ୍ୟ ଜାଣିଗଲା ଓ ସ୍ୱାମୀକୁ କହିଲା ।
ସେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ଘଟଣାଟି ଏମିତି:
ଥରେ ଲାଗ ଲାଗ ଦୁଇଦିନ ଧରି ଏମିତି ବର୍ଷା ହେଲା ଯେ କାଠୁରିଆ ମୋଟେ ବଣ ଭିତରକୁ ଯାଇ ପାରିଲା ନାହିଁ । ଫଳରେ କିଛି ଉପାର୍ଜନ ହେଲା ନାହିଁ । ଦୁଇଦିନ କାଳ ତା’ ପରିବାର ଭୋକ ଉପାସରେ ରହିଲେ ।
ଦ୍ୱିତୀୟ ଦିନ ରାତିରେ କାଠୁରିଆ ମୁଣ୍ଡକୁ ଗୋଟାଏ ବିଚିତ୍ର ଧାରଣା ଆସିଗଲା । ଗାଁ ପଛପଟେ ନଇ କୂଳରେ ଦେବମନ୍ଦିର ଥାଏ । ସେ ମନ୍ଦିରର ବିଗ୍ରହ କାଠରେ ତିଆରି । କାଠୁରିଆ କୌଶଳ କରି ମନ୍ଦିର ପଛ ଦୁଆର ଖୋଲି ଭିତରେ ପଶିଲା ଓ ବିଗ୍ରହକୁ ଚିରିବା ନିମନ୍ତେ କୁରାଢୀ ଉଠାଇଲା । ବିଗ୍ରହରୁ ଯେତିକି ଶୁଖିଲା କାଠ ମିଳିବ, ସେଥିରୁ ସେ କିଛି ହେଲେ ପଇସା ପାଇବ ବୋଲି ଆଶା କରୁଥିଲା ।
ହଠାତ୍ ସେ ଗୋଟାଏ ଗମ୍ଭୀର କଣ୍ଠ ଶୁଣିଲା । ସେ ସ୍ୱର କହିଲା “ରୁହ, ରୁହ!”
କାଠୁରିଆ ରହିଗଲା । କଣ୍ଠସ୍ୱର କହିଲା “ତୋର ପଇସା ଦରକାର ତ? କାଲି ସୋମବାର । ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ବେଳେ ନଈରେ ବୁଡ ପକାଇବୁ । ଉଠିବା ବେଳକୁ ତୋ ହାତ ମୁଠାରେ ଖଣ୍ଡିଏ ସୁନା ଥିବ ।”
କାଠୁରିଆ ଖୁସି ହୋଇ ମନ୍ଦିରରୁ ବାହାରି ଆସିଲା । ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ବେଳେ ସେ ନଈରେ ବୁଡ ପକାଇ ସୁନା ପାଇଲା । ତେଣିକି ପ୍ରତି ସୋମବାର ସେ ତାହାହିଁ କରେ ଓ ଖଣ୍ଡିଏ ଖଣ୍ଡିଏ ସୁନା ପାଏ । ତା’ର କିଛି ଅଭାବ ନାହିଁ ।
ବ୍ରାହ୍ମଣୀଠୁଁ ଏ କଥା ଶୁଣି ବ୍ରାହ୍ମଣ କାବା ହୋଇଗଲା । ବ୍ରାହ୍ମଣୀ କହିଲା, “ଶୁଣ । ଆଜି ରାତିରେ ତମେ ବି କୁରାଢୀ ଧରି ଦିଅଁଙ୍କୁ ହାଣିବାକୁ ଉଦ୍ୟତ ହୁଅ । ଦିଅଁ ତମକୁ ବି ଅର୍ଥଲାଭର ପନ୍ଥା ବତାଇ ଦେବେ ।”
ବ୍ରାହ୍ମଣ କହିଲା “ନା, ନା, ମୁଁ ଏଭଳି କାମ କେବେବି କରିପାରିବି ନାହିଁ ।”
ବ୍ରାହ୍ମଣୀ କହିଲା “ଥରେ ମାତ୍ର ଏତକ କଲେ ସାରା ଜୀବନ ଆରାମ୍ରେ କାଳ କାଟୁଥିବା । ଏହା କ’ଣ କମ୍ କଥା?”
ତା’ପରେ ସେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ରାତିଯାକ ଆଉ ଶୋଇ ପାରିଲା ନାହିଁ । ଶେଷ ରାତିରେ ସେ ଠିକ୍ କଲା କି କାଠୁରିଆ ଭଳି କାମ କଦାପି ମଧ୍ୟ ସେ କରିବ ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ସକାଳ ହେବାରୁ ଯେତେବେଳେ କାଠୁରିଆର ଧନ ସମ୍ପତ୍ତି ଉପରେ ତା ଆଖି ପଡିଲା, ସେ ପୁଣି ଭାବିଲା, “ଧନ ଲାଭର ସହଜ ଉପାୟ ଜାଣି ମଧ୍ୟ ତାକୁ ଅବଲମ୍ବନ ନ କରିବା ମୋ ପକ୍ଷରେ ବୋକାମି ଛଡା ଆଉ କ’ଣ ବା ହୋଇପାରେ?”
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଅନେକ ଦ୍ୱିଧା ସତ୍ତ୍ୱେ ମଝି ରାତିରେ କୁରାଢୀ ଧରି ମନ୍ଦିରରେ ପଶିଲା ଓ ଦିଅଁଙ୍କ ଆଗରେ ଯାଇ ଠିଆ ହେଲା । ତା ଗୋଡ ହାତ ଥରୁଥାଏ । ସେ କୌଣସି ମତେ କୁରାଢୀ ଉଂଚାଇଲା । ଠିକ୍ ସେତିକିବେଳେ ଦୀପ ଆଲୁଅରେ ଦିଅଁଙ୍କ ମୁହଁ ଝଲସି ଉଠିଲା । ଆର୍ତ୍ତନାଦ କରି ବ୍ରାହ୍ମଣ ସେଇଠି ତଳେ ପଡିଗଲା ।
ସେହି ଚେତାଶୂନ୍ୟ ଅବସ୍ଥାରେ ସେ ଗୋଟିଏ ମଧୁର କଣ୍ଠ ଶୁଣିଲା, “ହଇରେ, ତୁ କ’ଣ କେବେବି ମୋତେ ହାଣି ପାରନ୍ତୁ? ତୋ ପଡୋଶୀ ଆଖିରେ ମୁଁ ଗୋଟେ କାଠ ଛଡା ଆଉ କିଛିବି ନୁହେଁ । ସେ ତ ଅଜ୍ଞାନୀ । କିନ୍ତୁ ତୁ ତ ଭଲଭାବେ ଜାଣୁ ଯେ କାଠ ବିଗ୍ରହ ରୂପରେ ଯିଏ ପୂଜା ପାଏ ସିଏ ଦିଅଁ । ତୁ ଭକ୍ତ । ତାକୁ ଯେପରି ବ୍ୟବହାର କରାଗଲା, ତୋ ପ୍ରତି ବି କ’ଣ ଠିକ୍ ସେହିପରି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇ ପାରନ୍ତା?”
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଚେତା ଫେରି ପାଇ ଦିଅଁଙ୍କୁ ପ୍ରଣିପାତ କରି ଘରକୁ ଫେରିଲା । ତା ସ୍ତ୍ରୀ ଉଦ୍ବିଗ୍ନ ହୋଇ ଅପେକ୍ଷା କରୁଥିଲା । ସେ ଭୟପୂର୍ଣ୍ଣ କଣ୍ଠରେ ପଚାରିଲା “କ’ଣ ହେଲା?”
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଅଶ୍ରୁ ମୋଚନ କରି କହିଲା, “ମୋ ଭଳି ମୂଢ ପ୍ରତି ଈଶ୍ୱରଙ୍କର ଅଶେଷ ଦୟା ଯେ ମୁଁ ଆଜି ତାଙ୍କ ବାଣୀ ଶୁଣି ପାରିଲି । ଭଗବାନ ଆମକୁ ଯେମିତି ରଖିଛନ୍ତି, ଆମେ ସେମିତି ରହିବା । କାହା ସହ ଆମ ଅବସ୍ଥାର ତୁଳନା କରିବା ଆଦୌ ଲୋଡା ନାହିଁ ।”
ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ମଧ୍ୟ ଲୁହ ପୋଛି କହିଲା, “ଠିକ୍ । ତୁମେ ବାହାରିଯିବା ପରଠୁଁ ମୁଁ ନିଜକୁ ଅନେକ ଧିକ୍କାର ଦେଉଛି । ମୁଁ ଅଧମ ବୋଲି ତମକୁ ସେଭଳି କାମ କରିବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲି ସିନା! କିନ୍ତୁ ଈଶ୍ୱର ସ୍ୱୟଂ ଆମକୁ ଏ ମହାପାପରୁ ରକ୍ଷା କଲେ ।
