ସୀତାପୁର ଗ୍ରାମରେ ଗୋଟିଏ ଗରିବ ପରିବାର ଥିଲା । ଶିବ ଓ ତା’ ସ୍ତ୍ରୀ ରାଧା’ ପୁଅଟିଏ’ ତା’ର ନାମ ଭରତ । ତାଙ୍କର ଛୋଟ ବଗିଚାଟିଏ ଥାଏ । ସେଥିରେ ଫଳଫୁଲ ଲଗାଇ ତାକୁ ସେ ବିକନ୍ତି’ ଆଉ ଅଳ୍ପ କିଛି ଜମିବାଡି’ ସେଥିରେ ସେମାନେ ବେଶ୍ ଚଳିଯା’ନ୍ତି । ରାଧା ହାତର ସ୍ପର୍ଶରେ ସେହି ବଗିଚାଟି ଅତି ସୁନ୍ଦର ଓ ଜୀବନ୍ତ ହୋଇ ଉଠିଥାଏ । ରାଧା ସବୁବେଳେ କହୁଥାଏ “ଇଏ ବନଦେବୀଙ୍କ କୃପା ।”
ରାଧା ଥରେ ଅସୁସ୍ଥ ହୋଇ ପଡିଲା । ଚିକିତ୍ସା କରାଇବା ପାଇଁ ଘରେ ପଇସା ନଥାଏ । ଶିବ ବାଧ୍ୟ ହୋଇ ଗାଁର ସାହୁକାର କୁବେର ପାଖକୁ କରଜ ଆଣିବା ପାଇଁ ଗଲା । କୁବେର ଯେ ଖୁବ୍ ସୁଧଖୋର୍ ଓ ଲୋଭୀ ଥିଲା । ବହୁଦିନରୁ ଶିବର ବଗିଚା ଉପରେ ତା’ର ଆଖି ପଡିଥାଏ । ଏବେ ସୁବିଧା ପାଇବା ମାତ୍ରେ ମଧୁର କଥା କହି ସେ ଉକ୍ତ ବଗିଚାଟିକୁ ବନ୍ଧା ରଖି ମାତ୍ର ଚାରିଶହ ଟଙ୍କା ଦେଲା ।
ରାଧାର ଚିକିତ୍ସା କରାଗଲା ହେଲେ ସବୁ ନିଷ୍ଫଳ । ରାଧା ଶେଷରେ ମରିଗଲା । ପୁଣି ମରିବା ପରେ କ୍ରିୟାକର୍ମରେ ମଧ୍ୟ କିଛି ପଇସା ଗଲା । ଏହିପରି ଭାବେ ଚାରିଶହ ଟଙ୍କା ଚାହୁଁ ଚାହୁଁ କୁଆଡେ ଉଡିଗଲା । ମରିବା ପୂର୍ବରୁ ରାଧା ତା’ ପୁଅକୁ ନିଜ ପାଖକୁ ଡାକି କହିଥିଲା’ “ପୁଅ’ ଦୁଃଖକଷ୍ଟବେଳେ ବନଦେବୀଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିବୁ । ତାଙ୍କରି କୃପାବଳରେ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆମେ ସୁବିଧାରେ ଚଳିଯାଉଥିଲେ ।” ରାଧାର ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ବାପପୁଅ ଅତି ଦୁଃଖରେ ଭାଙ୍ଗି ପଡିଲେ; ଏଣେ ପଇସା କରଜ’ ବଗିଚାଟି ବି ବନ୍ଧା ପଡିଛି । କିଛିଦିନ ଭିତରେ ସେମାନେ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ଗରିବ ହୋଇଗଲେ । ବଗିଚାର ଦେଖାଶୁଣା ଆଉ ଭଲ ଭାବରେ ହୋଇପାରୁନାହିଁ । ଏମିତି ବର୍ଷଟିଏ କଟିଗଲା । ତା’ପରେ ସାହୁକାରର ଉତ୍ପାତ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।
ସାହୁକାର ଦିନେ ଶିବକୁ ଡାକି କହିଲା’ “ଦେଖ ଶିବ’ ତୋ ଟଙ୍କା ତ ମୂଳଠାରୁ ଆସି ତିନିଗୁଣ ବଢି ଗଲାଣି । ଶୀଘ୍ର ଟଙ୍କା ପରିଶୋଧ କରିଦେ ନଚେତ୍ ତୁ ତୋ ବଗିଚା ଫେରି ପାଇବାର ଆଶା ମନରେ ରଖନାହିଁ । ତୁ ଗୋଟାଏ କାମ କର । ତୋ ପୁଅକୁ ଆମ ଘରେ ଚାକିରୀ କରିବାକୁ ପଠାଇ ଦେ’ ତଦ୍ୱାରା କରଜ ତ ଟିକିଏ କମିଯିବ ।”
ସେହିଦିନଠାରୁ ପୁଅ ସାହୁକାର ପାଖରେ ବିନା ପଇସାରେ ଖଟେ ଅର୍ଥାତ୍ ଦରମା ସୁଧବାବଦକୁ ଯାଏ । ଶିବ ନିଜ ବଗିଚା ଭାବି ଯାହା କରେ ସବୁ ଫୁଲଫଳ ସାହୁକାର ଆସି ନେଇଯାଏ । ଏମିତି ବାପପୁଅ ଦୁହେଁ ବଡ କଷ୍ଟରେ ଥା’ନ୍ତି । ଥରେ ଭରତର ମା’ ମୃତ୍ୟୁଶଯ୍ୟାରେ ପଡିଥିବାବେଳେ ତାକୁ ସେ କ’ଣ କହିଥିଲେ ସେକଥା ତା’ର ମନେ ପଡିଲା । ପରଦିନ ସକାଳୁ ଉଠି ସେ ଜଙ୍ଗଲ ଭିତରକୁ ଯାଇ ବନଦେବୀଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ କଲା । ଏମିତି ସେ ପ୍ରାୟ ସବୁଦିନ ଜଙ୍ଗଲକୁ ଯାଇ ଧ୍ୟାନ କରେ । ସେଠାରେ ଝରଣାଟିଏ ଥାଏ । ଅଦୂରରେ କିଛି ଗଛ ଶୁଖି ଯାଇଥାଏ । ଫୁଲ ମଉଳି ଯାଇଥାଏ । ଭରତ ତା’ ଆଞ୍ଜୁଳାରେ ପାଣି ଭର୍ତ୍ତି କରି ନେଇ ସେହି ଅଧା ଶୁଖିଲା ଗଛରେ ଢାଳେ । ପାଣିପିଇ ସେହି ଗଛମାନେ ଅତି ଆନନ୍ଦିତ ହେଲେ । ସବୁଜପତ୍ର ଫୁଲରେ ଗଛଗୁଡିକ ଭରି ଉଠିଲା । ବନଦେବୀ ସେଥିରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ଦିନେ ଭରତ ନିକଟରେ ଆବିର୍ଭୁତା ହେଲେ । ଭରତ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଭକ୍ତିଭରେ ପ୍ରଣାମ କଲା । ବନଦେବୀ କହିଲେ’ “ମୁଁ ତୋର ସେବା ଓ ପ୍ରାର୍ଥନାରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ । ଏବେ କହ ତୋର କ’ଣ ଦରକାର ।”
ଭରତ ବନଦେବୀଙ୍କୁ ନିଜର ସାରା ଦୁଃଖ କହି ଶୁଣାଇଲା । ତା’ପରେ ବନଦେବୀ କୃପା ପରବଶ ହୋଇ କହିଲେ’ “ଦେଖ’ ସେଠାରେ ଯେଉଁ ଫଳ ଫଳିଛି ସେଥିରୁ ଯା ଗୋଟିଏ ଖାଇନେବୁ ତା’ପରେ ତୁ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଯିବୁ । ତେଣିକି ତୋ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ତୁ ନିଜେ କରିବୁ । କିନ୍ତୁ ମନେରଖ’ କାମ ଶେଷ ହେବା ମାତ୍ରେ ତୁ ମୋ ପାଖକୁ ଫେରି ଆସିବୁ ଓ ମୋର ଅଲୌକିକ ଶକ୍ତି ମୁଁ ତୋଠାରୁ ନେଇଯିବି । ନହେଲେ ତୁ ତୋ ଜୀବନ ସାରା ସେମିତି ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇ ରହିବୁ ।”
ଭରତ ବନଦେବୀଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରି ସେହି ଗଛର ଯାଦୁଫଳଟି ତୋଳି ଖାଇଦେଲା ଓ ଜାଣିପାରିଲା ଯେ ସେ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇ ଯାଇଛି । ସେ ଯାଇ ସାହୁକାର ଘରେ ପହଁଚି ଦେଖିଲା ସାହୁକାର ତା’ ବାପ ଶିବକୁ ଗୋଟାଏ ଗଛରେ ବାନ୍ଧି ପକାଇ ନିର୍ଘାତ ପିଟୁଛି । ଶିବ ଉଁ କି ଚୁଁ କିଛିବି କହୁନଥାଏ । ଏଣେ ସାହୁକାର ଖାଲି ପ୍ରହାର କରି ଚାଲିଥା’ନ୍ତି । ଏ ଦୃଶ୍ୟକୁ ସହିବା ବଡ କଷ୍ଟ । ଭରତ ଦୌଡିଯାଇ କୁବେରକୁ ଗୋଟାଏ ଜୋର୍ ଧକ୍କା ଦେଲା । ଶିବର ମାଡଖିଆ ଦେଖିବାକୁ ବହୁ ଲୋକ ସେଠାରେ ଜମା ହୋଇଥିଲେ । ସେମାନେ ଦେଖିଲେ ଅଚାନକ ସାହୁକାର ତଳେ ପଡିଯାଇ ଯନ୍ତ୍ରଣାରେ ଚିତ୍କାର କରି ଗଡୁଛି । କେହି କିଛି ବୁଝିପାରୁ ନାହାଁନ୍ତି’ ସାହୁକାର ନିଜେ ବି କିଛି ବୁଝିପାରୁ ନାହିଁ । ଭରତ ସାହୁକାର ହାତରୁ ବାଡି ଛଡାଇ ଆଣି ତାକୁ କଷିକି ପିଟିଲା । ମାଡ ଖାଇ ଖାଇ ସେ ବେହୋସ୍ ହୋଇଗଲା । ତା’ପରେ ସେ ତାକୁ ସେଇଠି ଛାଡି ତା’ର ଘର ଆଡକୁ ଗଲା ଯେଉଁଠିକି ସେ ସାହୁକାରର ସବୁ ଖାତାପତ୍ର ଥିଲା । ସେଠାକୁ ଯାଇ ତା’ ଜମିର ଦଲିଲ୍ଟି ସେ ଚିରି ପକାଇଲା । ସେଠାରେ ସେ ଦେଖିଲା ଗ୍ରାମର ଅନ୍ୟ ବହୁତ ଗରିବ ଲୋକଙ୍କୁ ସେ ବହୁତ ଅତ୍ୟାଚାର କରିଛି । ତା’ପରେ ସେମାନଙ୍କର କାଗଜପତ୍ରକୁ ମଧ୍ୟ ସେ ଚିରି ନିଆଁ ଲଗାଇ ଦେଲା । ଏସବୁ ଦେଖି ସାହୁକାର ଚିତ୍କାର କରି ସମସ୍ତିଙ୍କର ସାହାଯ୍ୟ ଚାହୁଁଛି’ କିନ୍ତୁ କେହି ହେଲେବି ଆସୁ ନଥା’ନ୍ତି । ସେ ପାଟିକରି କାନ୍ଦି କାନ୍ଦି ଏକବାରେ ବାଇଆ ହୋଇଗଲା । କିନ୍ତୁ ଏହା କିପରି ସମ୍ଭବ ହେଲା ତାହା କେହିବି ଜାଣିପାରୁ ନଥା’ନ୍ତି ।
ନିଜର ସମସ୍ୟା ସମାଧାନ ହେବା ପରେ ବନଦେବୀଙ୍କ ସର୍ତ୍ତ ଅନୁଯାୟୀ ସେ ଜଙ୍ଗଲ ଆଡକୁ ଚାଲିଲା । ସେତେବେଳକୁ ତ ସଂଧ୍ୟା ହୋଇଥାଏ । ସେ ରାସ୍ତାରୁ ଗୋଟିଏ ଭଙ୍ଗା ଘର ଭିତରୁ ଚାପା କାନ୍ଦଣାର ସ୍ୱର ଶୁଣିପାରିଲା । କାନଡେରି ସେ ଶୁଣିଲା ଦୁଇଜଣ ବୁଢାବୁଢୀ କାନ୍ଦି କାନ୍ଦି ପରସ୍ପରକୁ କିଛି ବୁଝାଉଛନ୍ତି । କାନପାତି ଶୁଣିବା ପରେ ଭରତ ବୁଝିପାରିଲା ଯେ ସେମାନେ ତାଙ୍କର ଏକମାତ୍ର ଝିଅର ବିବାହ ପାଇଁ ବହୁ କଷ୍ଟରେ ଧନ ସମ୍ପତ୍ତି ଓ ଅଳଙ୍କାର ସବୁ ଏକାଠି କରି ରଖିଥିଲେ ତାକୁ କାଲୁ ସର୍ଦ୍ଦାର ଚୋରୀ କରି ନେଇଛି । ଭରତ ଭାବିଲା ଏମାନଙ୍କୁ ସେ ନିଶ୍ଚୟ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ । ତା’ପରେ ସେ ଘରୁ ସେ ବାହାରି ଆସିଲା । ଅନ୍ଧାରରେ ଏପଟ ସେପଟ ବୁଲୁଥାଏ’ ଦେଖିଲା ଦୁଇଜଣ ଚୋର ଜଣକ ଘରେ ସିନ୍ଧି କାଟୁଛନ୍ତି । ଭରତ ଜୋର୍ରେ ପାଟି କରି କହିଲା’ “କିଏ ତୁମେ? ଏଠାରେ ଚୋରୀ କରିବାକୁ ସିନ୍ଧି କାଟୁଛ?”
ଏପରି କଥା ଶୁଣି ସେ ଚୋର ଦୁଇଜଣ ହଠାତ୍ ଡରିଗଲେ ଓ ଆଉ ପଛକୁ ନ ଚାହିଁ ସେଠାରୁ ସିଧା ଦୌଡି ପଳାଇଲେ । ଭରତ ସେମାନଙ୍କର ପିଛା କଲା’ ସେମାନେ ଶେଷରେ ଏକ ପାହାଡ ଗୁମ୍ଫା ପାଖରେ ଯାଇ ପହଁଚିଲେ । ସେଠାରେ ତାଙ୍କ ସର୍ଦ୍ଦାର ଥିଲା । ଏମାନେ ଖାଲି ହାତରେ ଫେରିଛନ୍ତି ବୋଲି ଜାଣି ସେ ରାଗିକରି ସେମାନଙ୍କୁ ଗାଳି ଦେଲା । ଗାଳିଦେବା ଭିତରେ ସେ କହୁଥାଏ’ “ଏତେଦିନ ଭିତରେ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରୁ ଯୌତୁକ ଅଳଙ୍କାର ଆଣିଛ ଆଉ କିଛି ପାଇଲ ନାହିଁ କୋଢିଆ କୋଉଠିକାର’ ତୁମକୁ ଲଜ୍ଜା ଲାଗୁନି?” ସେମାନେ ତଳକୁ ମୁହଁ କରି ଦୋଷୀ ପରି ଠିଆ ହୋଇଥା’ନ୍ତି’ ଭରତ ଏଥର ବୁଝିଗଲା ଯେ ଏହି ସର୍ଦ୍ଦାରହିଁ କାଲୁ ସର୍ଦ୍ଦାର ଆଉ ଯୌତୁକ ଅଳଙ୍କାର ସେହି ପୂର୍ବୋକ୍ତ ବୁଢାବୁଢୀଙ୍କରହିଁ ।
ସେମାନେ ଟିକିଏ ଅନ୍ୟ ଆଡକୁ ଯିବା ମାତ୍ରେ ଭରତ ସବୁ ଅଳଙ୍କାର ଧରି ସେଠାରୁ ପଳାଇ ଆସି ସିଧା ବୁଢା ବୁଢୀଙ୍କ ପାଖକୁ ଗଲା । ସେଠାରେ ତାଙ୍କ ଧନ ତାଙ୍କୁ ଦେଇ ଯେଉଁ ଅଧିକ ଧନ ସେ ଆଣିଥିଲା ସେସବୁ ନେଇ ସେ ସିଧା ରାଜାଙ୍କ ପାଖକୁ ଗଲା । ରାଜାଙ୍କ ପାଦ ପାଖରେ ସେ ସେହି ଗଣ୍ଠିଲିଟି ରଖିଦେଇ କହିଲା’ “ମହାରାଜ’ ଆପଣଙ୍କ ରାଜ୍ୟର ସବୁଠାରୁ ବଳି ବଡ ଶତୃ ହେଲା ଡାକୁ କାଲୁ ସର୍ଦ୍ଦାର । ଏ ସମ୍ପତ୍ତି ମୁଁ ନିରବରେ ଯାଇ ସେଠାରୁ ନେଇ ଆସିଛି’ ରଖନ୍ତୁ । ଏବେ ସେହି ପାହାଡରେ ଥିବା ପ୍ରପାତ ନିକଟରେ କେତେକ ଗୁମ୍ଫା ଅଛି । ତାହାହିଁ ତା’ର ବାସସ୍ଥାନ । ଆପଣ ଶୀଘ୍ର ସିପାହୀ ପଠାଇ ତା’କୁ ଧରି ଆଣନ୍ତୁ ।”
ରାଜା ତ କିଛିବି ଦେଖିପାରୁ ନଥାନ୍ତି । ତଥାପି ମଧ୍ୟ ସେ କହିଲେ’ “ମହାତ୍ମା’ ମୋ ରାଜ୍ୟର ଏଭଳି ଉପକାର କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଆପଣ କିଏ?”
“ସେକଥା ପରେ କହିବି'” ଏତିକି କହି ସେ ବନଦେବୀଙ୍କ ପାଖକୁ ଚାଲିଲା । ଜଙ୍ଗଲରେ ପହଁଚି ବନଦେବୀଙ୍କୁ ସେ ପ୍ରାର୍ଥନା କଲା । ବନଦେବୀ ପ୍ରକଟ ହେଲେ ଓ ସେ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କଲା । ବନଦେବୀ ରାଗିଯାଇ କହିଲେ’ “ତୁ ମୋର ସର୍ତ୍ତ ରଖି ପାରିନାହୁଁ । ମୁଁ କହିଥିଲି ତୋ ସମସ୍ୟା ସମାଧାନ ହେବା ମାତ୍ରେ ଫେରି ଆସିବୁ । କିନ୍ତୁ ତୁ ସେକଥା ମାନିନାହୁଁ । ଏବେ ଦଣ୍ଡ ଭୋଗ କରିବୁ । ସାରା ଜୀବନ ସେହିପରି ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇ ରହିବୁ ।”
ଭରତ କହିଲା’ “ମା” ଆପଣଙ୍କ ଦଣ୍ଡ ମୋର ଶିରୋଧାର୍ଯ୍ୟ’ ମୁଁ କେବଳ ମୋ ବାପାଙ୍କ ପାଇଁ ବହୁତ ଚିନ୍ତିତ । ଆପଣ ଆଶୀର୍ବାଦ ଦିଅନ୍ତୁ ଯେପରି ତାଙ୍କର କୌଣସି କଷ୍ଟ ନ ହୁଏ ।”
ତା’ପରେ ବନଦେବୀ ଅଳ୍ପ ହସି କହିଲେ’ “ପୁତ୍ର’ ମୁଁ କେବଳ ତୋତେ ପରୀକ୍ଷା କରୁଥିଲି । ତୁ ନିଃସ୍ୱାର୍ଥପର ଓ ପରୋପକାରୀ । ଏପରି ଭଲ ପିଲାକୁ ମୁଁ କେମିତି ଦଣ୍ଡ ଦେବି? ଏବେ ତୁ ତୋର ନିଜ ରୂପକୁ ଫେରି ପାଇବୁ । ତୋର ଯେତେବେଳେ କଷ୍ଟ ପଡିବ ମୋତେ ସ୍ମରଣ କରିବୁ ମୁଁ ସର୍ବଦା ତୋତେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବି ।” ତା’ପରେ ଦେବୀ ସେଠାରୁ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଗଲେ ଓ ଭରତ ନିଜର ରୂପ ଫେରି ପାଇଲା ଓ ଘରକୁ ଫେରିଲା ।
ପୁଅକୁ ଦେଖି ବୁଢା ବହୁତ ଖୁସି । ଏବେ ବଗିଚା ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଫୁଲ ଫଳରେ ପୁରି ଉଠିଲା । ଭରତ ବନଦେବୀଙ୍କ କୃପା ମନେ ପକାଏ । ଧନସମ୍ପତ୍ତି ସବୁ ବଢି ଚାଲିଲା । କିନ୍ତୁ ବାପ ପୁଅ ପୂର୍ବପରି ନମ୍ର’ ଭଦ୍ର ଓ ପରୋପକାରୀ ହୋଇ ରହିଲେ । କ୍ରମେ ସେମାନେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇ ଉଠିଲେ ।
