ପୁରୀଧାମରେ ସେତେବେଳେ ବିଶ୍ୱପତି ନାମକ ଜଣେ ବିଶିଷ୍ଟ ବୈଦ୍ୟ ଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଆୟୁବିଜ୍ଞାନ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ଯେପରି ବ୍ୟୁତ୍ପତି ଥିଲା, ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ୍ୟ ଚିକିତ୍ସାରେ ବି ଠିକ୍ ସେହିପରି ଯଥେଷ୍ଟ ସୁନାମ ଥିଲା ।
ଅନେକ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ତାଙ୍କ ପାଖରେ ରହି ଆୟୁବିଜ୍ଞାନ ଶିକ୍ଷା କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କରୁଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ବୈଦ୍ୟରାଜ ବିଶ୍ୱପତି ଏକାବେଳେ ବେଶି ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀଙ୍କୁ ନିଜ ପାଖରେ ରଖୁ ନଥିଲେ । ଜଣେ ଦୁଇଜଣ କରି ରହିଲେ ସେମାନଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଭଲ ଭାବରେ ଦୃଷ୍ଟି ଦେଇହେବ, ଏହାହିଁ ତାଙ୍କର ଯଥାର୍ଥ ବିଶ୍ୱାସ ଥିଲା ।
ଥରେ ବିମଳ ଓ ଚନ୍ଦ୍ରଭାନୁ ନାମକ ଦୁଇଜଣ ଯୁବକ ବାଲେଶ୍ୱରରୁ ଆସି ତାଙ୍କର ଶିଷ୍ୟତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କଲେ । ବିଶ୍ୱପତି ଦେଖିଲେ ବିମଳ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମେଧାବୀ । ସେ ଆୟୁବିଜ୍ଞାନ ଶାସ୍ତ୍ର ଗଭୀର ମନୋଯୋଗ ସହକାରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଗୁରୁଙ୍କ ସହିତ ଆୟୁବିଜ୍ଞାନ ଦର୍ଶନ ବିଷୟରେ ନାନା ତାତ୍ତ୍ୱିକ ଆଲୋଚନା କରୁଥାନ୍ତି ।
କେବଳ ସେତିକି ନୁହେଁ, ବିମଳ ରୋଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବାରେ ଓ ଔଷଧ ନିର୍ବାଚନ କରିବାରେ ମଧ୍ୟ ସିଦ୍ଧହସ୍ତ ବୋଲି ବୈଦ୍ୟରାଜ ବିଶ୍ୱପତି ବୁଝିପାରି ବେଶ୍ ଆନନ୍ଦିତ ହେଲେ । ସର୍ବୋପରି, ବିମଳ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସାଧୁ ଓ ସତ୍ ପ୍ରକୃତିର ଯୁବକ । ଏଭଳି ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ଶହେକରେ ଜଣେ ବି ମିଳନ୍ତି ନାହିଁ ।
ଚନ୍ଦ୍ରଭାନୁଙ୍କର ଶାସ୍ତ୍ର ଅଧ୍ୟୟନରେ ସେପରି କୌଣସି ଆଗ୍ରହ ନଥାଏ । ସେ ତାଙ୍କ ଗୁରୁଙ୍କ ଚିକିତ୍ସା ପଦ୍ଧତି ଭଲ ଭାବରେ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରୁଥାନ୍ତି ଓ ମୋଟାମୋଟି ଯେଉଁସବୁ ରୋଗର ଚିକିତ୍ସା କରିବା ସବୁଦିନ ଦରକାର ପଡେ, ସେହିସବୁ ରୋଗର ନିଦାନ ସେ ମୁଖସ୍ତ କରୁଥାନ୍ତି । ବିଶ୍ୱପତି ବିମଳ ସମ୍ପର୍କରେ ଅତି ଉଚ୍ଚ ଆଶା ପୋଷଣ କରୁଥାନ୍ତି । ଦିନେ ବିମଳ ଜଣେ ବିଖ୍ୟାତ କବିରାଜ ହେବେ ଓ ସେ ତାଙ୍କ ଟେକ ରଖିବେ, ତାଙ୍କ ମନରେ ଏ ବିଶ୍ୱାସ ଜନ୍ମ ହୋଇଥାଏ । ଚନ୍ଦ୍ରଭାନୁ କୌଣସି ମତେ କବିରାଜ କରି ଜୀବିକା ନିର୍ବାହ କରି ପାରିବେ, ଏଥିରେ ଅବଶ୍ୟ ତାଙ୍କର କୌଣସି ସନ୍ଦେହ ନଥିଲା ।
ବିଦ୍ୟାର୍ଜନ ଶେଷ କରି ଉଭୟ ଶିଷ୍ୟ ତାଙ୍କଠାରୁ ବିଦାୟ ନେଇ ବାଲେଶ୍ୱର ଲେଉଟିଗଲେ । ଏହା ଯେଉଁ ସମୟର କଥା କୁହାଯାଉଛି, ସେତେବେଳେ ଆଜିକାଲି ଭଳି ବାଲେଶ୍ୱର ଓ ପୁରୀ ଭିତରେ ଏତେ ଘନ ଘନ ଯାତାୟତର କୌଣସି ବ୍ୟବସ୍ଥା ନଥିଲା ।
ପ୍ରଥମେ ବର୍ଷେ ଦୁଇବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଭୟ ଶିଷ୍ୟ ତୀର୍ଥ ପାଇଁ ବାଲେଶ୍ୱରରୁ ପୁରୀ ଆସୁଥିବା ଯାତ୍ରୀଙ୍କ ହାତରେ ଗୁରୁଙ୍କ ପାଖକୁ ଚିଠିପତ୍ର ଦେଉଥାନ୍ତି । ସେଥିରୁ ସେମାନେ ଭଲରେ ଅଛନ୍ତି ବୋଲି ଗୁରୁ ବୁଝୁଥାନ୍ତି । କ୍ରମେ ଚିଠିପତ୍ର ବନ୍ଦ ହୋଇଗଲା । ତାହାହିଁ ହୋଇଥାଏ ।
ଏ ଭିତରେ ତିନି ଚାରିବର୍ଷ ବିତିଗଲା । ଦିନେ ଜଣେ ବଣିକ ବାଲେଶ୍ୱରରୁ ତୀର୍ଥ କରିବାକୁ ପୁରୀ ଆସି ଅଚାନକ ବେମାର ପଡିଲେ ଓ ବିଶ୍ୱପତି ଆଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ନିକଟକୁ ଚିକିତ୍ସା ପାଇଁ ସେ ଆସିଲେ । ବିଶ୍ୱପତି ତାଙ୍କ ଚିକିତ୍ସା ଭାର ନେଇ ତାଙ୍କୁ ସେ ପୁରାପୁରି ସୁସ୍ଥ କରିଦେଲେ । ବଣିକ ଜଣକ ସେଠାରୁ ବିଦାୟ ନେଇ ଯିବାବେଳେ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ତାଙ୍କୁ କହିଲେ, “ଭବିଷ୍ୟତରେ ଯଦି ଆଉ କିଛି ସମସ୍ୟା ଦେଖାଦିଏ, ତେବେ କବିରାଜ ବିମଳକୁ ସବୁ କହିବେ । ସେ ମୋର ବିଶିଷ୍ଟ ଶିଷ୍ୟଙ୍କ ଭିତରେ ଜଣେ ।”
ବଣିକ କହିଲେ “ବିମଳଙ୍କଠାରୁହିଁ ମୁଁ ଆପଣଙ୍କ ବିଷୟରେ ଅନେକ ପ୍ରଶଂସା ଶୁଣିଥିଲି । କିନ୍ତୁ ମୁଁ ତାଙ୍କ ସହ କ’ଣ ପରାମର୍ଶ କରିବି? ସେ ତ କବିରାଜ ଛାଡି ଶିକ୍ଷକତା କରିବେ ବୋଲି କହୁଥିଲେ । ତାଙ୍କର କବିରାଜି ଭଲ ଜମିଲା ନାହିଁ ।”
ବିଶ୍ୱପତି ନିଜ କାନକୁ ପରତେ ନଯାଇ ପଚାରିଲେ “ଆପଣ ଠିକ୍ କହୁଛନ୍ତି ତ?”
ଭଦ୍ରଲୋକ କହିଲେ “ଆଜ୍ଞା ହଁ । ଠିକ୍ କହୁଛି ।”
ସେକଥା ଶୁଣିବା ମାତ୍ରେ ବିଶ୍ୱପତି ଅବାକ୍ ହୋଇଗଲେ ଓ ପଚାରିଲେ, “ଆଚ୍ଛା, ମୋର ଅନ୍ୟ ଶିଷ୍ୟ ଚନ୍ଦ୍ରଭାନୁର କଥା କ’ଣ?”
ବଣିକ କହିଲେ “ତାଙ୍କର ପ୍ରସାର ତ ବହୁତ । ସିଏ ତ ବେଶ୍ ସଫଳ କବିରାଜ ।”
ବିଶ୍ୱପତିଙ୍କ ବିସ୍ମୟର ଆଉ ସୀମା ରହିଲା ନାହିଁ । ଅନେକଦିନ ହେଲା ତାଙ୍କର ରେମୁଣାଥିବା ସାଙ୍ଗ ଘରକୁ ଯିବାର ଇଚ୍ଛା ଥାଏ । ପର ସପ୍ତାହରେ ସେ ବାହାରି ପଡିଲେ ଓ ରେମୁଣା ଯିବା ବାଟରେ ପ୍ରଥମେ ବାଲେଶ୍ୱରରେ ଯାଇ ପହଁଚିଲେ ।
ସେ ସିଧା ଯାଇ ବିମଳଙ୍କ ଘରେ ପହଁଚିଲେ । ସେତେବେଳେ ବିମଳ ଜଣେ ରୋଗୀକୁ ପରୀକ୍ଷା କରୁଥାନ୍ତି । ସେ ବାରାନ୍ଦାରେ ଠିଆ ହୋଇ ଉଭୟଙ୍କ କଥାବାର୍ତ୍ତା ଶୁଣିଲେ । ବିମଳ ସେ ରୋଗୀକୁ କହୁଥାନ୍ତି, “ତମର ଯାହା ହୋଇଛି, ତାକୁ କ’ଣ ରୋଗ କୁହାଯାଏ? ତମେ ଦୁଇ ଚାରିଦିନ କପାଳରେ ହଳଦି ଲଗାଇ ଶୋଇବ । ସକାଳେ ଲେମ୍ବୁ ପାଣି ପିଇବ । ତା’ପରେ ଦେଖିବ ତମର ସବୁ ଠିକ୍ ହୋଇଯିବ ।”
ରୋଗୀ କିଛି ନ କହି ସେଠାରୁ ବାହାରି ଆସି ବିଶ୍ୱପତିଙ୍କ ଆଡେ ଅନାଇ ନିଜ ବିରକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରି କହିଲା, “ଅସୁସ୍ଥ ଅବସ୍ଥାରେ ଦୁଇ କୋଶ ବାଟ ଚାଲି ଚାଲି ଆସିବା ମୋର ବୃଥା ହେଲା । ମୋ ବୁଢୀ ଜେଜେମା ଯାହା କହିଥିଲା, ଇଏବି ତ ସେଇଆ କହିଲେ । ଇଏ ପୁଣି କୁଆଡେ ପୁରୀର ବିଶ୍ୱପତିଙ୍କ ପାଖରେ ପାଂଚବର୍ଷ କାଳ ପାଠ ପଢିଛନ୍ତି!”
ବିଶ୍ୱପତି କିଛି ନ କହି ସେ ସିଧା ଘର ଭିତରକୁ ପଶିଗଲେ । ବିମଳ ନିଜ ଗୁରୁଙ୍କୁ ଦେଖି ଖୁବ୍ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆନନ୍ଦିତ ମଧ୍ୟ ହେଲେ ଓ ତାଙ୍କୁ ସେ ପ୍ରଣାମ କରି ଗୁରୁ ରେମୁଣା ଯାଉଥିବା କଥା ଶୁଣିଲେ । ଗୁରୁ ଚନ୍ଦ୍ରଭାନୁ ସହ ଦେଖା କରିବାକୁ ଚାହିଁବାରୁ ବିମଳ ଗୁରୁଙ୍କୁ ବାଟ ଦେଖାଇ ନେଇଗଲେ ।
ଦେଖିବା ବେଳକୁ ଚନ୍ଦ୍ରଭାନୁ ଘର ପିଣ୍ଡାରେ ଦୁଇ ଚାରିଜଣ ରୋଗୀ ବସିଛନ୍ତି । କେତେଜଣ ପରୀକ୍ଷା କରାଇ ସାରିଲେଣି । ଚନ୍ଦ୍ରଭାନୁଙ୍କ ସହକାରୀ ଔଷଧ ତିଆରି କରୁଥାନ୍ତି ବୋଲି ସେମାନେ ସବୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଥାନ୍ତି । ଘର ଭିତରେ ବିମଳ ପାଖରୁ ବିରକ୍ତ ହୋଇ ଲେଉଟି ଆସିଥିବା ରୋଗୀଟି ସହ ଚନ୍ଦ୍ରଭାନୁ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରୁଥାନ୍ତି ।
ଚନ୍ଦ୍ରଭାନୁ କହୁଥାନ୍ତି, “ତମର ଚିନ୍ତା କରିବାର କୌଣସି କାରଣ ନାହିଁ । ଠିକ୍ ସମୟରେ ଚିକିତ୍ସା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଗଲେ ଏ ରୋଗ ବଢିବାର ଆଉ ଭୟ ନାହିଁ । କଥାରେ ଅଛି ଛୋଟିଆ ବେମାରି ହିଁ ବଡ ବେମାରିର ବାପା । ତେବେ ମୋ ଔଷଧ ବଡ ବେମାରି କଦାପି ମଧ୍ୟ କରାଇଦେବ ନାହିଁ । ଏବେ ତୁମେ ନିଶ୍ଚିନ୍ତ ରୁହ । ଆଚ୍ଛା, ନିଦ କିପରି ହେଉଛି? ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖୁଛ ନା ନାହିଁ?”
ଏସବୁ କଥା ଶୁଣି ବିମଳ ବାରନ୍ଦାରେ ଠିଆ ହୋଇ ହସିଲା ଓ କହିଲା, “ଗୁରୁଦେବ, ତାକୁ ଯାହା ହୋଇଛି, ତାହା ସହ ତା’ ସ୍ୱପ୍ନର କ’ଣ ସମ୍ପର୍କ?”
ଗୁରୁ କହିଲେ “ବାପା! ସ୍ୱପ୍ନର ସମ୍ପର୍କ ନାହିଁ କି ଛୋଟ ବେମାରିରୁ ବଡ ବେମାରି ହୁଏ, ଏ କଥାର ବି କୌଣସି ସମ୍ପର୍କ ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଦୃଷ୍ଟି କୋଣରୁ ଦେଖିଲେ ବହୁତ ସମ୍ପର୍କ ଅଛି ।”
ବିମଳ ପଚାରିଲେ “ତାହା କିପରି?”
ଗୁରୁ କହିଲେ “ଛୋଟ ବେମାରିରୁ ତ ବଡ ବେମାରି ହୋଇପାରେ, ଏହା ତ ଅସତ୍ୟ ନୁହେଁ? ରୋଗୀ ସହ ଏଭଳି କଥାବାର୍ତ୍ତା କରିବା ଫଳରେ ସେ ତା’ ମନରେ ବିଶ୍ୱାସ ଉପୁଜାଉଛି । ବିଚରା ଦୁଇକୋଶ ଦୂରରୁ ଆସିଛି । ରୋଗର ଯଥାର୍ଥ ଚିକିତ୍ସା ଦରକାର ବୋଲି ତା’ର ବଦ୍ଧମୂଳ ଧାରଣା । ତେଣୁ ତାକୁ ଦୁଇ ଚାରିଟା ପ୍ରଶ୍ନ ନ ପଚାରିଲେ କ’ଣ ଚଳିବ?”
ବିମଳ ପଚାରିଲେ “କିନ୍ତୁ ରୋଗ କ’ଣ ତାହା ଜାଣିବା ପରେ ବି ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିବା ଦରକାର?”
“ହଁ ଦରକାର । ପ୍ରଥମ କଥା, ତାହା ଦ୍ୱାରା ରୋଗୀର ବିଶ୍ୱାସ ହୁଏ ଯେ ତୁମେ ତା’ର ସବୁକଥା ଠିକ୍ସେ ଶୁଣିଛ ଓ ବୁଝିଛ । ତମେ ପ୍ରଥମ ଦୃଷ୍ଟିରେହିଁ ତା’ ରୋଗ ବୁଝିଯାଇ ଥାଇପାର, କିନ୍ତୁ ତୁମେ ବୁଝିଛ ବୋଲି ଯଦି ତା’ର ବିଶ୍ୱାସ ନହେବ, ତେବେ ତମ ଚିକିତ୍ସା ଯେତେ ଖାଂଟି ହେଲେ ବି ସେ ଉପକାର କମ୍ ପାଇବ । ମନେରଖ, ବିଶ୍ୱାସହିଁ ଅସଲ କବିରାଜ, ତମେ ନୁହଁ କି ତମ ବିଦ୍ୟା ବି ନୁହେଁ ।”
