କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଗ୍ରାମରେ ବିକାଶ ନାମକ ଏକ ଧନୀ ଯୁବକ ଥାଏ । ତା’ର ଲଳିତକଳା ପ୍ରତି କିଛିଟା ଆକର୍ଷଣ ଥାଏ । ସେ ନିଜେ ଗୀତ ରଚନା କରୁଥାଏ ଓ ବେଳେ ବେଳେ ଗୀତ ମଧ୍ୟ ଗାଉଥାଏ ।
ବିକାଶ ତା’ର କବିତା ଓ ଗୀତ ଯୋଗୁଁ ଖୁବ୍ ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇଥାଏ । କିଛିଦିନ ପରେ ପଦ୍ମା ନାମକ ଏକ ସୁନ୍ଦରୀ ଝିଅକୁ ସେ ବିବାହ କଲା । ଦୁହେଁ ଆନନ୍ଦରେ ଥା’ନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଭାଗ୍ୟର ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଏପରି ହେଲା ଯେ ପଦ୍ମା ହଠାତ୍ କୌଣସି ଏକ ରୋଗରେ ପଡି ମୃତ୍ୟୁ ବରଣ କଲା । ବିକାଶର ହୃଦୟ ଭାଙ୍ଗି ପଡିଲା । ତା’ପରେ ଦୁନିଆରେ ସବୁ କିଛି ତାକୁ ପିତା ଲାଗିଲା । ଏଣିକି ସେ ଯେଉଁ କବିତା ସବୁ ଲେଖିଲା ସେଗୁଡିକ ବିଷାଦରେ ଭରା, ଦୁଃଖରେ ଭରା । ତେଣୁ ତା’ର କବିତା ଶୁଣିବା ପାଇଁ ଆସୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା କ୍ରମେ ହ୍ରାସ ହେବାକୁ ଲାଗିଲା ।
ଏଣେ ଧନସମ୍ପତ୍ତିର ସହାୟତା ମାଗିବାକୁ ଯେଉଁ କେତେ ଲୋକ ଆସନ୍ତି ସେମାନଙ୍କୁ ବିକାଶ ନାହିଁ କରିପାରେ ନାହିଁ । ଏପରି ଏକ ସମୟ ଆସିଲା ଯେ ତା’ର ପ୍ରାୟ ସବୁ ଧନ ଶେଷ ହୋଇଗଲା । ସେ ବହୁତ ବିରକ୍ତ ହେଲା । ନିଜ ଘରଟିକୁ କୌଣସି ସମ୍ପର୍କୀୟଙ୍କ ଦାଇତ୍ତ୍ଵରେ ରଖି ତୀର୍ଥାଟନ କରିବାକୁ ସେ ବାହାରି ଗଲା । ପ୍ରଥମେ ସେ କାଶୀ ତୀର୍ଥରେ ଯାଇ ପହଁଚିଲା । ସେଠାରେ ସେ ନିଜର ଗୀତ ସବୁ ଶୁଣାଇଲା, କବିତା ପାଠ କରି ଶୁଣାଇଲା, ହେଲେ ସେଥିପାଇଁ କେହି ଉତ୍ସାହ ଦେଖାଇଲେ ନାହିଁ । ବିକାଶ ଭାବିଲା ଯେ ନିଜ ଗ୍ରାମରେ ଯଦି ତା’ର ଦୁଃଖ କେହିବି ହେଲେ ବୁଝିଲେ ନାହିଁ, ଏଠାରେ ବା ଏଡେ ସହରରେ କିଏ ତା’ର ଦୁଃଖ ବୁଝିବ? ଏମିତିକି ଲୋକମାନେ ବେଳେ ବେଳେ ଭିଖାରୀ ଭାବି ତା’ ପାଖରେ କିଛି ପଇସା ଫୋପାଡି ଦେଇ ଯା’ନ୍ତି ।
ଏପରି ପରିସ୍ଥିତି ଦେଖି ବିକାଶର ମନ ବଡ ଦୁଃଖ ହେଲା । ସେ ମନସ୍ଥ କଲା କି ଗଙ୍ଗାରେ ଝାସ ଦେଇ ପ୍ରାଣ ତ୍ୟାଗ କରିବ । ଆଉ ବଞ୍ଚିବାରେ ବା କି ଲାଭ । ତା’ପରେ ଗଙ୍ଗା କୂଳକୁ ଯାଇ ସେ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ କରିବା ପରେ ଗଙ୍ଗାମାତାଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ କରି କହିଲା, “ହେ ଗଙ୍ଗାମାତା, ମୋର ବଞ୍ଚିବାରେ ଆଉ କ’ଣ ବା ପ୍ରୟୋଜନ? ମୋର ଟଙ୍କା ଥିବାବେଳେ ବହୁଜନ ମୋ ନିକଟକୁ ଆସୁଥିଲେ । ଏବେ ଟଙ୍କା କମିଯିବାରୁ ମୋତେ ସେମାନେ ତ୍ୟାଗ କରିଛନ୍ତି । ତାଛଡା ମୋର ବଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଆଉ କୌଣସି ପ୍ରକାର ଆକର୍ଷଣ ମଧ୍ୟ ନାହିଁ । ତେଣୁ ମୋତେ ତୁ ଉଦ୍ଧାର କର । ମୁଁ ଏବେ ତୋରି କୋଳରେ ଚିର ଆଶ୍ରୟ ପାଇବି ।”
ଠିକ୍ ସେହି ସମୟରେ ଜଣେ ସାଧୁ ସେଠାରେ ଆସି ପହଁଚିଲେ ଓ ତା’ ହାତ ଧରି ତାକୁ ପାଣିରୁ ଉଠାଇ ଆଣିଲେ । ବାଟ ଚାଲୁ ଚାଲୁ ସାଧୁଟି କହିଲେ, “ବତ୍ସ, ତମର ତ ବୟସ କମ୍, ଏପରି ଏକ ଭୟାନକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ତମେ ଯାଉଥିଲ କାହିଁକି?”
ବିକାଶ ସାଧୁଙ୍କୁ ସବୁ କଥା କହିଲା । ସେ କହିଲା, “ସ୍ୱାମୀନ୍, ମୋର ପତ୍ନୀର ମୃତ୍ୟୁ ହେବାରୁ ମୋର ମନ ବହୁତ ଦୁଃଖ ହେଲା । ମୁଁ କିନ୍ତୁ କବିତା ଲେଖି ଓ ଗୀତ ଗାଇ ଗାଇ ସେହି ଦୁଃଖକୁ ସହି ନେଉଥିଲି । କେତେକ ଗ୍ରାମୀଣ ବ୍ୟକ୍ତି ମଧ୍ୟ ମୋ ପାଖକୁ ଆସି ସେହି ସଙ୍ଗୀତ ଶୁଣୁଥିଲେ ଓ ସେମାନଙ୍କ ଦୁଃଖ ଭୁଲି ଯାଉଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ପରେ ମୁଁ ଉପଲବ୍ଧି କଲି ମୋର ଧନ ଶେଷ ହେବା ପରେ ଆଉ କେହିବି ମୋ ପାଖକୁ ଆସୁ ନାହାଁନ୍ତି । ସୁତରାଂ ମୋ ମନରେ ବିଷାଦ ଓ ବିରକ୍ତି ଭାବ ଆସିଲା । ଏଣେ ପତ୍ନୀବିୟୋଗ ଜନିତ ଦୁଃଖ, ତା’ ଉପରେ ପୁଣି ସଂସାରରେ ଲୋକମାନଙ୍କର ଏପରି ସ୍ୱାର୍ଥପର ସ୍ୱଭାବ । ଏସବୁ ଦେଖି ମୋର ମନେହେଲା ମୋ କବିତା ବା ସଙ୍ଗୀତର କୌଣସି ମୂଲ୍ୟ ନାହିଁ । ତେଣୁ ମୋ ଜୀବନର ମଧ୍ୟ କୌଣସି ମୂଲ୍ୟ ନାହିଁ । କ’ଣ ପାଇଁ ଆଉ ଏବେ ମୁଁ ବଞ୍ଚିବି, ଯଦି ବଞ୍ଚିବି କି ଅବଲମ୍ବନ ନେଇ? ଏତିକି ମୋତେ ବୁଝାଇ ଦିଅନ୍ତୁ ।”
ସାଧୁ ହସି ହସି କହିଲେ, “ଦେଖ, ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରାଣୀ ଜନ୍ମ ହେବା ମାତ୍ରେ ମୃତ୍ୟୁକୁ ତା’ ସହିତ ସେ ନେଇକରି ଆସିଥାଏ । ନିଜର ଆୟୁଷ ଅନୁସାରେ ଦିନେ ନା ଦିନେ ତ ଏହା ଘଟିବ । କିନ୍ତୁ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଯେ ଏକ ମହାପାପ । ତମେ ତମର ଦୁଃଖ ମୋତେ ବୁଝାଇ କୁହ, ମୁଁ ତାହା ଦୂର କରିବାର ଯଥେଷ୍ଟ ପ୍ରୟାସ କରିବି ।”
“ସ୍ୱାମୀନ୍, ଏହି ସଂସାରରେ ତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରାଣୀ କିଛି ନା କିଛି ଦୁଃଖ ଭୋଗ କରୁଛି । କେତେକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଧାରଣା ସବୁ ଦୁଃଖର ଓ ସବୁ ସୁଖର ମୂଳ ହେଉଛି ଧନ । ମୁଁ କିନ୍ତୁ ଏହା ମାନେ ନାହିଁ । ମୁଁ ଭାବେ ମାନସିକ ଶାନ୍ତି ରହିଲେ ଦୁଃଖର ପ୍ରଭାବ କଟିଯିବ । ଆଉ ସେଥିପାଇଁ ସର୍ବୋତ୍ତମ ହେଉଛି ସଙ୍ଗୀତ ବିଦ୍ୟା । କିନ୍ତୁ ମୁଁ ସଙ୍ଗୀତ ବିଦ୍ୟାରେ ଏତେ ପାରଙ୍ଗମ ନୁହେଁ ଯେ ସମସ୍ତିଙ୍କୁ ଶାନ୍ତି ଓ ଆନନ୍ଦ ଦେଇ ପାରିବି । ମୋର ଇଚ୍ଛା ମୁଁ ସଙ୍ଗୀତ ଦ୍ୱାରା ସମସ୍ତିଙ୍କର ଯେପରି ମଙ୍ଗଳ କରିପାରିବି । ମହାତ୍ମନ, ଆପଣ କ’ଣ ମୋର ଏ ଅଭିଳାଷ ପୁରଣ କରି ପାରିବେ?”
ବିକାଶର କଥା ଶୁଣି ସାଧୁ ଅଳ୍ପ ହସିଲେ । ତା’ପରେ ତା’ ହାତରେ ଗୋଟିଏ ଥଳୀ ଓ ଗୋଟିଏ ବଂଶୀ ଦେଇ ସେ କହିଲେ, “ବତ୍ସ, ତୁମେ ଯେତେବେଳେ ଏହି ବଂଶୀଟି ବଜାଇବ, ସେତେବେଳେ ଏଥିରୁ ଏକ ସୁନ୍ଦର ଅଦ୍ଭୁତ ସ୍ୱର ପ୍ରକଟ ହେବ; ତାହା ଶୁଣି ଶ୍ରୋତାମାନେ ଖୁବ୍ ଆନନ୍ଦ ପାଇବେ । ସେମାନଙ୍କର ଆନନ୍ଦହିଁ ତୁମକୁ ମାନସିକ ପ୍ରଶାନ୍ତି ଆଣିଦେବ । ଏବେ ବାକି ରହିଲା ଥଳୀଟି । ଥଳୀଟି ତୁମକୁ ତୁମ ଇଚ୍ଛା ଅନୁସାରେ ଖାଦ୍ୟ ଓ ବସ୍ତ୍ର ଯୋଗାଉଥିବ । ତେଣୁ ତମେ ଆଉ କାହା ଉପରେ ନିର୍ଭର ନ କରି ବଂଶୀବାଦନ କରି ସମସ୍ତିଙ୍କୁ ଆନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବ । ମନେରଖ ଯେ ଏହି ଥଳୀ ଓ ବଂଶୀର ଗୁଣ କେବଳ ତୁମ ପାଖରେହିଁ କାମ ଦେବ । ଅନ୍ୟ କିଏ ଚେଷ୍ଟା କଲେ ସୁଦ୍ଧା ପାରିବେ ନାହିଁ ।”
ସାଧୁଙ୍କଠାରୁ ଥଳୀ ଓ ବଂଶୀ ପାଇ ବିକାଶ ଆନନ୍ଦରେ ଅଧୀର ହୋଇ ପଡିଲା । ସେ ସାଧୁଙ୍କ ଚରଣରେ ପ୍ରଣାମ କରି କହିଲା, “ମହାତ୍ମନ, ଆପଣଙ୍କ କୃପାରୁହିଁ ମୋର ଆଜି ପୁନର୍ଜୀବନ ଲାଭ ହୋଇଛି । ଏବେ ମୁଁ ମୋର ଗ୍ରାମକୁ ଫେରିଯାଇ ଆପଣ ଦେଇଥିବା ଏହି ଥଳୀ ଦ୍ୱାରା ଗ୍ରାମବାସୀମାନଙ୍କର ସେବା କରିବି । ମୋତେ ଆଶୀର୍ବାଦ କରନ୍ତୁ ।”
ସାଧୁ ବିକାଶକୁ ଆଶୀର୍ବାଦ ଦେଇ କହିଲେ, “ଅତି ଆନନ୍ଦର କଥା ଯେ ତୁମେ ନିଃସ୍ୱାର୍ଥ ଭାବରେ ଲୋକହିତକର କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଯାଉଛ । ତୁମର ସଂକଳ୍ପ ପ୍ରଶଂସନୀୟ । କିନ୍ତୁ ଏପରି ମଧ୍ୟ ହୁଏ ଯେ ହଠାତ୍ କୌଣସି ସ୍ୱାର୍ଥ ବା ଦୁର୍ବଳତା ମନ ଭିତରେ ଦେଖାଦିଏ । ସେପରି ହେଲେ ଏହି ଥଳୀ ଓ ବଂଶୀ ସେମାନଙ୍କର ଶକ୍ତି ହରାଇବେ, ସେଥିପାଇଁ ସାବଧାନ୍ କରି ଦେଉଛି । ପୁଣି ସ୍ୱାର୍ଥକୁ ଛାଡି ଯଦି ନ୍ୟାୟସଙ୍ଗତ ବିଷୟ ପ୍ରତି ତୁମର ମତ ବଦଳାଇବ ତେବେ ଏ ବଂଶୀରେ ଏକ ସ୍ୱର ବାଜିବ ଯାହାକି କେବଳ ତୁମକୁହିଁ ଆନନ୍ଦ ଦେବ । ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ନୁହେଁ । ପୁଣି ଏହି ଥଳୀ ତୁମର ହଜି ଯାଇଥିବା ସମ୍ପତ୍ତିର ସନ୍ଧାନ ମଧ୍ୟ ଦେବ । ତମେ ପୁଣି ନୂଆ ଉତ୍ସାହରେ ସବୁ ଆରମ୍ଭ କରିବ – “
ବିକାଶ କହିଲା “ଯେ ଆଜ୍ଞା, ଆପଣଙ୍କ ଆଦେଶକୁ ମୁଁ ଅକ୍ଷରେ ଅକ୍ଷରେ ପାଳନ କରିବି ।” ଏହାପରେ ସାଧୁଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରି ସେ ତା’ ଗ୍ରାମକୁ ଗଲା ।
ପ୍ରଥମେ ତ ବିକାଶ ବିଷୟରେ ଗ୍ରାମରେ କାହାର କିଛି ଆଗ୍ରହ ନଥିଲା । କିନ୍ତୁ କ୍ରମେ ସେହି ଅଦ୍ଭୁତ ବଂଶୀଟି ବଜାଇବାରୁ ଲୋକମାନେ ତା’ପ୍ରତି ଆକର୍ଷିତ ହେଲେ । ସେହି ବଂଶୀର ମଧୁର ସ୍ୱର ଶୁଣି ସମସ୍ତେ ମୁଗ୍ଧଚକିତ ହେଉଥିଲେ । କିଛିଦିନ ମଧ୍ୟରେ ତା’ର ଖ୍ୟାତି ଦୂର ଗ୍ରାମ ମାନଙ୍କରେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟାପିଗଲା । ଶାରୀରିକ ଓ ମାନସିକ ବ୍ୟାଧିଯୁକ୍ତ ଲୋକମାନେ ସବୁ ସେଠାକୁ ଆସି ବଂଶୀ ଶୁଣି ଆରୋଗ୍ୟ ଲାଭ କରୁଥିଲେ । ଅଗଣିତ ଲୋକ ଆରୋଗ୍ୟ ଲାଭ କରି ଆନନ୍ଦିତ ହେଉଥିବାରୁ ବିକାଶ ମଧ୍ୟ ଆନନ୍ଦିତ ହେଉଥିଲା ।
କିନ୍ତୁ ଏ ଅବସ୍ଥା ଆଉ ବେଶିଦିନ ତିଷ୍ଠି ରହିଲା ନାହିଁ । ବିକାଶ ଯେତେବେଳେ ବୈରାଗ୍ୟବେଶରେ ତୀର୍ଥାଟନ କରିବାକୁ ଯାଇଥିଲା ସେତେବେଳେ ସେ ତା’ର ଘରବାଡି ଜଣେ ସମ୍ପର୍କୀୟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଜିମାରେ ଛାଡି ଯାଇଥିଲା । ସେ ବ୍ୟକ୍ତି ଭାବିଥିଲା କି ବିକାଶ ଆଉ ଫେରିବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଘରବାଡିର ମାଲିକ ସେ ନିଜେ । ଏବେ ବିକାଶ ଫେରିବାର ଦେଖି ତା’ ମନ ଭୀଷଣ ଦୁଃଖ ହୋଇଗଲା । ତାକୁ କୌଣସି ମତେ ବଦନାମ କରାଇ ସେଠାରୁ ତଡିବାକୁ ସେ ଚାହିଁଲା । ସେ ବିକାଶ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏପରି କିଛି ପ୍ରଚାର କଲା ଯେଉଁଥିରେ କି ଗ୍ରାମଲୋକଙ୍କ ମନରେ ସନ୍ଦେହ ଆସିଲା । ସେମାନେ ଭାବିଲେ ଦିନ ପରେ ଦିନ ଏ ଲୋକଟା ବଂଶୀ ବଜାଇ ରୋଗଶୋକ ଦୂର କରୁଛି ସତ, କିନ୍ତୁ ଏହାର ପଛରେ ତା’ର କି ସ୍ୱାର୍ଥ ରହିଛି?
ଦିନେ ସଙ୍ଗୀତ ସଭାଟିଏ ହେଲା । ବିକାଶର ବଂଶୀରେ ସମସ୍ତେ ମୁଗ୍ଧ । କିନ୍ତୁ ପୂର୍ବୋକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ସଭାରେ ଉଠିପଡି କହିଲା, “ଦେଖ, ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କ ତରଫରୁ ମୁଁ କହୁଛି, ସେମାନେ ଜାଣିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି ଯେ, ଏପରି ବଂଶୀବାଦନ ପଛରେ ତୁମର କି ସ୍ୱାର୍ଥ ଅଛି । ଦିନ ପରେ ଦିନ ବଜାଇ ଚାଲିଛ, ଆଉ ଏଇଟା କ’ଣ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିଃସ୍ୱାର୍ଥପର କାର୍ଯ୍ୟ?”
“ହଁ, ତମେ ଠିକ୍ କହିଛ । ମୁଁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିଃସ୍ୱାର୍ଥପର ଭାବରେ ବଜାଇଥାଏ । ଯେତେବେଳେ ଲୋକଙ୍କର ନାନା ରୋଗ ଓ ଦୁଃଖ ଶୋକ ମୋ ବଂଶୀଧ୍ୱନୀରେ ଦୂର ହୁଏ, ସେଥିରେ ସେମାନେ ମାନସିକ ଶାନ୍ତି ଓ ଆନନ୍ଦ ପାଆନ୍ତି । ତାଙ୍କ ଆନନ୍ଦରେହିଁ ମୋର ଆନନ୍ଦ । ତା’ଛଡା ମୋର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ମଧ୍ୟ ସ୍ୱାର୍ଥ ନାହିଁ ।”
ସେହି ବ୍ୟକ୍ତିଟି କହିଲା, “ଆଚ୍ଛା, ଏହାହିଁ ଯଦି ତୁମର ଇଚ୍ଛା, ତେବେ ବରଂ ରାଜଦରବାରକୁ ଯାଇ ତୁମର ଅସାଧାରଣ ପ୍ରତିଭା ଦେଖାଇଲେ ଅନେକ ପୁରସ୍କାର ବି ପାଇବ ଆଉ ଅଧିକ ଲୋକ ମଧ୍ୟ ତୁମ ବିଷୟରେ ଜାଣି ପାରିବେ ।
ଏକଥା ଶୁଣି ବିକାଶ କହିଲା, “ତୁମ କଥା ସତ, ହେଲେ ମାନସିକ ଶାନ୍ତି ଓ ଆନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ବିଦ୍ୟା ପାଇଁ ପୁରସ୍କାର ଓ ସମ୍ମାନର କ’ଣ ବା ଲୋଡା? ଯଦି ରାଜାଙ୍କର ଦରକାର ହୁଏ ତ ସେ ନିଜେ ଖୋଜି ଖୋଜି ଏଠାରେ ଆସି ପହଁଚିବେ ।”
ସେ କହିଲା, “ଭାଇମାନେ ଶୁଣୁଛନ୍ତି ତ ବିକାଶ ଭିତରେ ଅହଙ୍କାର କେତେଦୂର ଗଭୀର ହେଲାଣି?”
ଗ୍ରାମବାସୀମାନେ ସବୁ ଶୁଣି ଚୁପ୍ ରହିବାରୁ ସେ ବିରକ୍ତ ହୋଇ କହିଲା, “ଯିଏ ତାର ଅହଙ୍କାରକୁ, ସହିବ ସେ ହିଁ ତା’ର ବଂଶୀ ଶୁଣିବ ।” ଏଥିରେ ମଧ୍ୟ ଗ୍ରାମବାସୀମାନେ ଚୁପ୍ ହୋଇ ରହିଲେ । କେହି କିଛିବି କହିଲେ ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ବିକାଶ ଉଠିପଡି କହିଲା, “ଆପଣମାନଙ୍କର କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ମୁଁ ଏ ବଂଶୀ ବଜାଉଛି । ଯଦି ଆପଣମାନଙ୍କର ଏହିପରି ବିଚାର ହୋଇଥାଏ, ତେବେ ମୁଁ ଏବେହିଁ ଏହି ବଂଶୀବାଦନ ବନ୍ଦ କରିଦେବି ।”
ଗ୍ରାମବାସୀ ସେମିତି ଚୁପ୍ ରହିଥାନ୍ତି । ବିକାଶ ସେଠାରୁ ଚାଲିଗଲା । ପରଦିନ ବିକାଶ ସହିତ ସେହି ବ୍ୟକ୍ତି ଜଣକ ଦେଖା କରି କହିଲା, “ମିତ୍ର, ମୋତେ କ୍ଷମା କରିଦିଅ । ମୁଁ ମୋର ଦୁଷ୍ଟବୁଦ୍ଧି ବଶତଃ ତୁମ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏପରି ସବୁକଥା କହିଥିଲି । କିନ୍ତୁ ପ୍ରକୃତରେ ଦେଖିଲେ ତୁମ ପ୍ରତି ମୋର ସ୍ନେହ, ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ସମ୍ମାନର ଭାବ ଯଥେଷ୍ଟ ଅଛି । ଆଉ ଶୁଣ, ଯଦି ବାହାରକୁ ଚାଲିଯାଉଛ, ତେବେ ଏ ଘରବାଡି ସବୁ ମୋ ନାମରେ ଲେଖିଦେଇ ଯାଅ । ମୋର ସଂସାର ବଡ । ବହୁତ ଛୁଆପିଲା । ଚଳିବାକୁ ବହୁ କଷ୍ଟ ।”
ବିକାଶ କିଛି ନ କହି ଚୁପ୍ ରହିଲା । କିଛି ଦିନ ପରେ ଶ୍ରୀକର ନାମକ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଆସି ବିକାଶକୁ କହିଲା, “ମିତ୍ର, ତୁମ ବନ୍ଧୁ ସଭାରେ ତୁମକୁ ସେଦିନ କେବଳ ତୁମ ଘରବାଡି ଲୋଭରେହିଁ ଅପମାନ ସୂଚକ କଥା କହିଲା । ତମେ ଏ ସ୍ଥାନ ଛାଡି ଚାଲିଗଲେ ସେ ସବୁ ସମ୍ପତ୍ତି ନେବ । କିନ୍ତୁ ଗ୍ରାମବାସୀମାନେ ଏସବୁ ବିଶ୍ୱାସ କରି ନାହାଁନ୍ତି । ତୁମ ସଙ୍ଗୀତ ଦ୍ୱାରା ସମସ୍ତେ ବେଶ୍ ପ୍ରଭାବିତ । ମତେ ଯଦି ବିଶ୍ୱାସ ନ କରୁଛ ତେବେ ନିଜେ ଯାଇ ସମସ୍ତିଙ୍କୁ ପଚାର । ଏବେ ତମେ ପୁଣି ବଂଶୀ ବଜାଇବାକୁ ଆରମ୍ଭ କର ।”
ତା’ପରେ ବିକାଶ ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କ ସହିତ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରି ବୁଝିଲା ଯେ ସେମାନେ ପୁଣି ତା’ର ସଙ୍ଗୀତ ଶୁଣିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି । ଶ୍ରୀକର କହିଲା, “ଏବେ ମୋ କଥାର ସତ୍ୟତା ଉପଲବ୍ଧି କଲ ତ?” ବିକାଶ ତତ୍କ୍ଷଣାତ୍ ତା’ ଥଳୀରୁ ବଂଶୀ କାଢି ବଜାଇଲା ଓ ଶ୍ରୀକରକୁ ପଚାରିଲା, “ସ୍ୱରଟି କିମିତି ଲାଗିଲା?”
ଶ୍ରୀକର ଟିକିଏ ବିସ୍ମୟ ପ୍ରକାଶପୂର୍ବକ କହିଲା, “ଇଏ ତ ମୋତେ ଅତି ସାଧାରଣ ଲାଗିଲା ।”
ବିକାଶ କହିଲା, “କିନ୍ତୁ ମୋତେ ତ ଭାରି ଭଲ ଲାଗିଲା । ଏଣିକି ମୋ ବଂଶୀରୁ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଆନନ୍ଦ ଦେବାପରି ସ୍ୱର ଆଉ ବାହାରିବ ନାହିଁ । ଯାହା ବାହାରିବ, ସେଥିରେ କେବଳ ମୁହିଁ ଆନନ୍ଦ ପାଇବି ।”
ଶ୍ରୀକର କହିଲା “ଏସବୁ କଥା ତ ମୁଁ କାହିଁ କିଛି ହେଲେବି ବୁଝିପାରୁ ନାହିଁ ।”
ବିକାଶ ତାକୁ ସାଧୁଙ୍କ ସହିତ ଘଟିଥିବା ସମସ୍ତ ଘଟଣା କହିବା ପରେ କହିଲା, “ମୋର ଏହି ବଂଶୀରେ ସାଧୁଙ୍କ କୃପାରୁ ଅଲୌକିକ ଶକ୍ତି ଥିଲା । ହେଲେ ଗ୍ରାମବାସୀମାନେ ସେସବୁ ଆଦୌ ବୁଝିପାରିଲେ ନାହିଁ । ବଂଶୀ ସ୍ୱରର ମହାନତା ଜାଣିପାରିଲେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ବଂଶୀର ସ୍ୱର ମଧ୍ୟ ବଦଳିଗଲା । ଗ୍ରାମବାସୀମାନେ ଯେବେ ସବୁ ବୁଝି ପୁଣି ଚାହିଁବେ, ପୁଣି ସେତେବେଳେ ସେ ସ୍ୱର ଫେରି ଆସିବ । ଏଥିରେ ମୋର କୌଣସି ସ୍ୱାର୍ଥ ନଥିଲା ।”
ତା’ପରେ ବିକାଶ ସେ ଗ୍ରାମ ଛାଡି ଦୂରରେ ଏକ ନିର୍ଜନ ସ୍ଥାନରେ କୁଟୀରଟିଏ ବନାଇ ରହିଥାଏ । ନିଜେ ବଂଶୀ ବଜାଇ ଆନନ୍ଦ ପାଏ । ଥଳୀ ଯୋଗୁଁ ତା’ର ଆଉ କିଛି ଅଭାବ ନଥାଏ । ଥଳୀରୁ ଖାଦ୍ୟବସ୍ତୁ ସବୁ ବାହାର କରି ଗରୀବ, ଦୁଃଖୀ ଳୋକଙ୍କୁ ବାଂଟି ସେ ଖୁସିରେ ତା’ ଜୀବନ ଅତିବାହିତ କଲା ।
