ସମ୍ରାଟ୍ ଆକବରଙ୍କର ରାଜତ୍ୱ ସମୟର କଥା । ଆଗ୍ରା ନାମକ ଏକ ସହର ଥିଲା । ସେହି ସହରକୁ ଲାଗି ଗୋଟିଏ ଗ୍ରାମ ଥିଲା । ସେହି ଗ୍ରାମରେ ଜଣେ ବ୍ୟବସାୟୀ ବାସ କରୁଥିଲେ । ବିବାହର କେତେଦିନ ଅତିବାହିତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର କୌଣସି ସନ୍ତାନ ସନ୍ତତି ନଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କ ସ୍ତ୍ରୀ, କେତେ ସୁନ୍ଦରୀ, ସେ ସୁନ୍ଦରୀଙ୍କୁ ଉପମା ଦେବାକୁ ଥିଲା । ସେ ଚନ୍ଦ୍ରମୁଖୀ, ସେ ପଦ୍ମମୁଖୀ । ଯାହା ଉପମା ଲଗାଇ ଦେବ ତାହା ହିଁ ଲାଗିଯିବ ।
ଦିନକର କଥା । ଆଗ କାଳରେ ତ ସବୁ ଆଡକୁ ରାସ୍ତା ଘାଟ ନଥିଲା । ଯୁଆଡେ ଯାଉଥିଲେ ଚାଲି ଚାଲି ଯିବାକୁ ପଡୁଥିଲା । କେବଳ ରାଜା ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ଅଶ୍ୱ ହସ୍ତୀ ଅଥବା ପାଲିଙ୍କି ଚଢି ନାନା ସ୍ଥାନକୁ ଯାଆସ କରୁଥିଲେ । ସେହି ବ୍ୟବସାୟୀ ଜଣକ ନିଜର ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ଗ୍ରାମକୁ ଯିବା ଲାଗି ଇଚ୍ଛା କରି ସକାଳୁ ସକାଳୁ ବାହାରି ପଡିଲା । ସାଙ୍ଗରେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର ସ୍ତ୍ରୀ ଥାଆନ୍ତି ।
ଦୁହେଁ ଚାଲି ଚାଲି ଯାଉଥାଆନ୍ତି । ରାସ୍ତାଗୁଡିକ ଶଗଡ ଗୁଳା, ସେମାନେ କିଛି ପଥ ଯାଆନ୍ତେ ଚାଲିବା ପଥରେ ଜଣେ ଶଗଡିଆ ନିଜର ଶଗଡ ନେଇଯିବାର ଦେଖାଗଲା । ଶଗଡିଆ ଥାଏ ଖୁବ୍ ଯୁବକ । ତା’ର ନଜର କିନ୍ତୁ ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କର ସ୍ତ୍ରୀ ଉପରେ ପଡିଲା । କେତେ ସୁନ୍ଦରୀ ବ୍ୟବସାୟୀର ସ୍ତ୍ରୀ । ମନେ ମନେ ମନକୁ ତା’ର ପାପ ଆଡକୁ ନେଇ କହିଲା – ଆହେ ଭାଇ, ତୁମେ ସିନା ଚାଲିପାରୁଚ । ଚାଲିବାର ତ ଅଭ୍ୟାସ ଅଛି । ହେଲେ ସେ ଭଉଣୀଙ୍କୁ କିପରି ଚଲାଇ ଚଲାଇ ନେଉଛ ମ?
ବ୍ୟବସାୟୀ କହିଲେ – ଆରେ ଭାଇ କ’ଣ କରିବା । ଗାଁକୁ ଯିବାର ଇଚ୍ଛା ହେଲା ତ, ଦୁହେଁ ସାଥି ହୋଇ ବାହାରିଲୁ । ଚାଲି ଚାଲି ଯିବା ବ୍ୟତୀତ ଆମ ପାଖରେ ଆଉ କି ଉପାୟ ଅଛି କହୁନା । ହାତୀ ଘୋଡା ତ ରାଜା ଓ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର । କଷ୍ଟ ହେଉପଛେ ଚାଲିଯିବା ନା ଆଉ କ’ଣ?
ପାପୀ ମନ, ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କୁ ବଦଳାଇବାକୁ ଯାଇ କହିଲା, ହଁ, ତାହା ନୁହଁ ତ ଆଉ କ’ଣ? ଆଚ୍ଛା ତୁମେ ଗୋଟେ କାମ କର । ଗୋଟାଏ ବଳଦର ଦେହ ଟିକେ ଭଲ ନାହିଁ । ବେଶୀ ବୋଝ ଦେଲେ ସେ କ’ଣ ବୋହିପାରିବ? ତେବେ ଭଉଣୀ ଆମର ଏପରି ଖରାରେ କିପରି ଏତେ ବାଟ ଚାଲି ଚାଲି ଯିବେ? ତମେ ଗୋଟେ କାମ କରିବ ଭାଇ, ତମର ଚାଲି ତ ଶଗଡ ଚାଲିଠାରୁ ବଳି । ୟେ ଭଉଣୀ ଆମର ଶଗଡରେ ବସି ଯାଆନ୍ତୁ । ତୁମେ ସେମିତି ପଛେ ପଛେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଚାଲିଆସ
ସତକଥା, ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକ, ତାଙ୍କର ସବୁତ କୋମଳ, କୋମଳ ପାଦରେ ପୁଣି ଉଠା ପକା ଶଗଡ ଗୁଳାରେ ଚାଲି ଚାଲି ଯିବେ । ଏ ଯୋଉ ଖରା ହେଉଛି, ବ୍ୟବସାୟୀ ଗୋଟିଏ ଦୀର୍ଘ ନିଶ୍ୱାସ ନେଲା ଓ କାନ୍ଧ ଗାମୁଛାରେ ମୁହଁ ପୋଛି କହିଲା, ହେଉ ଭଉଣୀ ବୋଲି ତ କହୁଛ ବସାଇ ନିଅ ।
ମନେ ମନେ ସ୍ତ୍ରୀ ମଧ୍ୟ ଭାବୁଥିଲା, ସ୍ୱାମୀ କହୁଛନ୍ତି ଯେତେବେଳେ କଥା ପଦକରେ ବ୍ୟବସାୟୀର ସ୍ତ୍ରୀ ଯାଇ ଶଗଡରେ ବସିଗଲା ।
ପ୍ରଥମେ ଧୀରେ ଧୀରେ ଶଗଡ ଗଡାଉଥିଲା ଶଗଡ ବାଲା, ତା’ପରେ ଧୀରେ ଧୀରେ ଶଗଡର ଗତି ବଢାଇବାକୁ ଲାଗିଲା । ଏପରିକି ସେ ଶଗଡକୁ ଏପରି ଭାବରେ ଦଉଡାଇଲା ଯେ, ବ୍ୟବସାୟୀ ଦଉଡି ଦଉଡି ବେଦମ୍ ହୋଇଗଲା ।
ଏହାପରେ ବ୍ୟବସାୟୀ ଭାବିଲା, ଏ ଶଗଡବାଲାଟା ଆଦୌ ଭଲ ଲୋକ ନୁହେଁ, ହୁଏତ ଚରିତ୍ରହୀନ ହୋଇଥିବ । ନାହିଁ ଏହାର କଅଁଳିଆ କଥାକୁ ଆଦୌ ବିଶ୍ୱାସ କରିବାର ନୁହେଁ । ଏହା ଭାବି ବ୍ୟବସାୟୀ ଖୁବ୍ ଜୋର୍ରେ ପାଟି କରି କହିଲା, ଶଗଡ ରଖ, ତାକୁ ଶଗଡରୁ ଓହ୍ଲାଇ ଦିଅ ।
ଶଗଡବାଲା ବ୍ୟବସାୟୀର ଆତୁର କଣ୍ଠର ଡାକ ଶୁଣି କହିଲା କାହିଁକି? ତମ କଥାରେ ଶଗଡ ରଖିବି ।
ବ୍ୟବସାୟୀ କହିଲେ, ମୋର ସ୍ତ୍ରୀକୁ ଏହିଠାରେ ଓହ୍ଲାଇ ଦେଇ ତମେ ତମର ଶଗଡ ନେଇ ଚାଲିଯାଅ । ଆମେ ଚାଲି ଚାଲି ବରଂ ଯିବୁ । ମୁଁ ତୁମ ଶଗଡ ସାଥିରେ ଏତେ ବେଗରେ ଦୌଡି ଦୌଡି ଯାଇପାରିବି ନାହିଁ ।
ଶଗଡିଆ କହିଲା, ତମେ ଦୌଡି ଦୌଡି କାହିଁକି ଆସୁଛ ଯେ, ତମର ପୁଣି ସ୍ତ୍ରୀ । ମୋ ସ୍ତ୍ରୀ କୁ ତମେ ତମର ସ୍ତ୍ରୀ କହୁଛ । ବାଃ ବାଃରେ ଭଦ୍ରଲୋକ ।
ଶଗଡିଆର ମୁଖରୁ ଏକଥା ଶୁଣି ବ୍ୟବସାୟୀ ଜଣକ ଚମକି ପଡିଲା, କ’ଣ ହେଲା? ତମ ସ୍ତ୍ରୀ, ଆରେ କି ଯୁଗ ହେଲା କି ଆସି । ଏହାପରେ ଖୁବ୍ ଜୋର୍ରେ ପାଟି କଲାରୁ ରାସ୍ତାରେ ଥିବା ଲୋକମାନେ ଶଗଡକୁ ଅଟକାଇଲେ ।
ଶଗଡ ବାଲା ଥିଲା କୃଷକ । ବାଟରେ ଲୋକେ ତାକୁ ଏକଥାର ମର୍ମ ପଚାରନ୍ତେ ଶଗଡିଆ କହିଲା, ମୋ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ମୁଁ ମୋ ଶଗଡରେ ବସାଇ ନେଇ ଯାଉଛି । ଦେଖୁନା ଏ ଲୋକଟା ଉପରେ ପଡି କହୁଛି ୟେ ତା’ ସ୍ତ୍ରୀ ବୋଲି ।
କିନ୍ତୁ ବ୍ୟବସାୟୀ ଜଣଙ୍କ କହିଲା, ନାଇ ଆଜ୍ଞା ଆମେ ଦୁହେଁ ଚାଲି ଚାଲି ଆସୁଥିଲୁ । ରାସ୍ତାରେ ଭେଟି ଏ ଲୋକଟା କହିଲା ଆରେ ଆରେ ତମେ ପୁରୁଷ ଲୋକ ପରା ଏ ରାସ୍ତାରେ ଚାଲି ଚାଲି ଯାଇପାରିବ । ହେଲେ ୟେ ଭଉଣୀକୁ କିପରି ଚଲାଇ ଚଲାଇ ନେଉଛ । ଗୋଟେ କାମ କର । ଏ ଭଉଣୀକୁ ମୋର ଶଗଡରେ ବସାଇ ଦିଅ । ମୁଁ ଶଗଡକୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ଚଲାଉଛି । ତମେ ଆମ ପଛରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଆସ । ଆତ୍ମ ବିଶ୍ୱାସ ରେ ମୁଁ ସିନା ରାଜି ହୋଇଗଲି; ହେଲେ ଦେଖ ଚାଣ୍ଡାଳଟା ମୋ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ତା’ର ସ୍ତ୍ରୀ ବୋଲି କହିଲାଣି ।
ରାସ୍ତା ଲୋକେ ଶଗଡିଆଠାରୁ ସମସ୍ତ କଥା ଶୁଣି ସାରିବା ପରେ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ରାସ୍ତାଲୋକେ ପଚାରିଲେ, ଆଚ୍ଛା ତୁମେ କହିଲ ଭଉଣୀ ତୁମେ ସତରେ କାହାର ସ୍ତ୍ରୀ ।
ଏପରି କାଣ୍ଡକାରଖାନା ଦେଖିବା ପରେ ସ୍ତ୍ରୀ ଲଜ୍ଜିତ ହୋଇ ତଳକୁ ମୁଖ କରି ବସିଥିଲେ । ସମସ୍ତଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ସେ ଆଉ କୌଣସି ଉତ୍ତର ଦେଲେ ନାହିଁ ।
ସେଥିଲାଗି ଏ କଥାର ସମାଧାନ ସେଠାରେ ହୋଇପାରିଲା ନାହିଁ । ଶେଷରେ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ହେଲା ଯେ ଏକଥା ଏବେ ଏଠାରେ ସମାଧାନ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । କଥା ସମ୍ରାଟଙ୍କ ଦରବାରକୁ ଯିବା ଦରକାର ।
ଲୋକମାନେ ଶଗଡିଆ ସହିତ ବ୍ୟବସାୟୀ ଓ ତାଙ୍କର ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ନେଇ ସମ୍ରାଟଙ୍କ ଦରବାରରେ ଠିଆ କରାଇଦେଲେ ।
ସମ୍ରାଟ୍ ଏମାନଙ୍କୁ ଦେଖି ପଚାରିଲେ ତୁମ୍ଭେମାନେ କିଏ? ଏଠାକୁ କାହିଁକି ଆସିଛ?
ବ୍ୟବସାୟୀ ଜଣଙ୍କ ଆରମ୍ଭରୁ ଶେଷ ଯାଏଁ ସବୁ କଥା ଗୋଟି ଗୋଟି କରି ସମ୍ରାଟଙ୍କ ଆଗରେ କହିଗଲେ ।
ତା’ପରେ କୃଷକ ଶଗଡିଆକୁ ପଚରା ଯିବାରୁ ଶଗଡିଆ କହିଲା, ଛାମୁଙ୍କ ଆଗରେ ମୁଁ ହଲପ କରି କହୁଛି ଯେ ୟେ ମୋ ସ୍ତ୍ରୀ । ଅଯଥାରେ ଏ ଲୋକଟା ରାସ୍ତା ମଝିରେ ଝାମେଲା କରୁଛି । ଏ କି ଯୁଗ ହେଲା କେଜାଣି ହଜୁର୍ ।
ତା’ପରେ ସେ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ସମ୍ରାଟ୍ ପଚାରିବାରୁ ସ୍ତ୍ରୀ ଜଣଙ୍କ ଲଜ୍ୟାରେ ମଥା ଅବନତ କରି ଠିଆ ହୋଇ ରହିଲେ । ସମ୍ରାଟଙ୍କର କୌଣସି ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦେଲେ ନାହିଁ । ସମ୍ରାଟ୍ ଭାବିଲେ ୟେ ତ ବଡ ଅଜବ କଥା ହେଲା । ଏହାର ସମାଧାନ କିପରି କରାଯିବ? ନା ଏକଥାର ସମାଧାନ ସ୍ୱୟଂ ବିରବଲ ହିଁ କରନ୍ତୁ । ତାଙ୍କ ବିନା ଏକଥାର ସମାଧାନ ଅସମ୍ଭବ ।
ତହୁଁ ବିରବଲଙ୍କୁ ଡକାଯାଇ ଏହାର ଉପଯୁକ୍ତ ସମାଧାନ କରିବାକୁ ଆଦେଶ ଦେବାରୁ ବିରବଲ ସେମାନଙ୍କୁ ପାଖକୁ ଡାକି ବସାଇ ପ୍ରଥମେ ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକ ଆଡୁ ପରୀକ୍ଷା ଆରମ୍ଭ କରିବାକୁ ଚାହିଁଲେ । କାରଣ ସ୍ତ୍ରୀ କହିପାରିବ ସେ କାହାର ସ୍ତ୍ରୀ । ଏହାପରେ ବିରବଲ ସେ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ଡାକି ପାଖରେ ବସାଇ କହିଲେ, ଆଚ୍ଛା ମାଆ, ଦେଖିଲ ଏଇ ଗୋଟିକ କ’ଣ?
ସ୍ତ୍ରୀ କହିଲା, ଏଇଟି ହେଉଛି କାଳି ବୋତଲ ।
ବିରବଲ କହିଲେ, ମୁଁ ଏଥିରେ କାଳି ବଟିକାଟି ପକାଇଲି, ଏଥର ତୁମେ ଯାଅ ଏଥିରେ ଆବଶ୍ୟକ ମତେ ପାଣି ଭର୍ତି କରି ଆଣ ।
ଏହାପରେ ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକ କାଳି ଦୁଆତଟିକୁ ଧରି ଚାଲିଗଲେ ଓ ସେଥିରେ ପାଣି ଭରି ଆଣି ବିରବଲଙ୍କ ନିକଟରେ ଥୋଇଦେଲେ ।
ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକଟି ଦୁଆତରେ ପାଣି ଭରି ଥୋଇ ଦେବାରୁ ବିରବଲ ପାଖାରେ ଥିବା ପର କଲମରେ କାଗଜ ଉପରେ କେତେଗୋଟି ଅକ୍ଷର ଲେଖି ସାରି କହିଲେ – ୟେ ବ୍ୟବସାୟୀ ତୁମେ ମୋ ନିକଟକୁ ଆସ, ମୋ ପରୀକ୍ଷାରେ ଠିକ୍ ହେଲା ଯେ, ୟେ ସ୍ତ୍ରୀ ହେଉଛି ତୁମ୍ଭର । ତୁମେ ଏବେ ତୁମ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ଏଠାରୁ ନେଇ ଯାଇପାର ।ତା’ପରେ ବ୍ୟବସାୟୀ ଜଣଙ୍କ ବିରବଲଙ୍କ ବିଚାରରେ ଖୁସି ହୋଇ ପ୍ରଣାମ କଲା ଏବଂ ନିଜର ସ୍ତ୍ରୀକୁ ଧରି ସେଠାରୁ ଚାଲିଗଲା ।
ଏବେ ବିଚାର ଅପେକ୍ଷାରେ ଶଗଡିଆ ଥିଲା । ଶଗଡିଆକୁ ସମ୍ରାଟଙ୍କ ଆଗରେ ଠିଆ କରାଇ ବିରବଲ କହିଲେ ଜାହାଁପନା, ଏହି ଶଗଡିଆ ହେଉଛି ଅସଲ ବଦ୍ମାସ୍ । ସେ ପର ସ୍ତ୍ରୀକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାକୁ କହି ନିଜ ଶଗଡରେ ନେଇଥିଲା । ବ୍ୟବସାୟୀ ସ୍ତ୍ରୀର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟକୁ ଦେଖି ସେ ଏପରି ଲାଳାୟିତ ହୋଇ ପଡିଲା ଯେ ଶେଷରେ ସେ ତା’ର ଆଚାର ବିଚାର ଭୁଲିଯାଇ ବ୍ୟବସାୟୀର ସ୍ତ୍ରୀକୁ ସେ ନିଜର ବୋଲି ଜବରଦସ୍ତ କହିଛି । ବାସ୍ତବରେ ସେ ସ୍ତ୍ରୀ ଏହି ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କର ।
ସମ୍ରାଟ୍ ଆକବର ସମସ୍ତ କଥା ଶୁଣି ସାରି ବିରବଲଙ୍କୁ ପଚାରିଲେ, ତୁମେ କେଉଁ ବିଚାରରେ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ନେଇପାରିଲ ଯେ ସେ ସ୍ତ୍ରୀ ଏହି କୃଷକର ନହୋଇ ସେହି ବ୍ୟବସାୟୀର ବୋଲି ।
ଦେଖନ୍ତୁ ଛାମୁ, ଶୁଖିଲା ଦୁଆତରେ କାଳି ବଟିକା ଗୋଟେ ପକାଇ ସେ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଦେଇଥିଲି ଏଥିରେ ପାଣି ପୂର୍ଣ୍ଣ କରି ଆଣ, ସେ ସ୍ତ୍ରୀ ଠିକ୍ ଭାଗ ମାପରେ ପାଣି ପୂରାଇ ଆଣି ଦୁଆତଟା ମୋ ପାଖରେ ଥୋଇ ଦେବା ପରେ ମୁଁ ସେଥିରେ ପରକଲମରେ ଲେଖନ୍ତେ ଦେଖିଲିଯେ ଉପଯୁକ୍ତ ଭାବରେ କାଳି ଲେଖିବାର ଉପଯୋଗ ହୋଇଛି । ତେଣୁ ମୁଁ ଶେଷରେ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ପହଁଚିଲି ଯେ ସେ ଜଣେ ବ୍ୟବସାୟୀର ସ୍ତ୍ରୀ । ଲେଖାପଢା କାମ ତାଙ୍କର । ତେଣୁ କେତେ ପାଣି ଦେଲେ କାଳି ଲେଖିବା ଉପଯୋଗୀ ହେବ ତାହା ସେହି ସ୍ତ୍ରୀକୁ ଜଣାଥିବାରୁ ସେ ମାପ ଅନୁସାରେ ଦୁଆତରେ ପାଣି ଦେଲା । ସେ ସ୍ତ୍ରୀ ଯେବେ କୃଷକର ହୋଇଥାଆନ୍ତା, ତାହାହେଲେ ଦୁଆତରେ କେତେ ପାଣି ଦେବା ଦରକାର ତାହା ଠିକ୍ କରିପାରି ନଥାଆନ୍ତା । ହୁଏତ ଆବଶ୍ୟକତାଠାରୁ କମ୍ ପାଣି ଦେଇଥାଆନ୍ତା ନତୁବା ପୂରା ଦୁଆତରେ ପୁରା ପାଣି ଦେଇ ଆଣି ଥୋଇଥାଆନ୍ତା । ଏ ଶଗଡିଆ ଧୋକାବାଜ୍ । ଏହାକୁ ଛାମୁ ଯାହା ଶାସ୍ତୀ ଦେବା କଥା ବିଚାର କରିବେ ।
ସମ୍ରାଟଙ୍କ ସାମ୍ନାରେ ଶଗଡିଆର କଲା କର୍ମ ଏକାଥରକେ ଧରା ପଡିଲା । ସେ ସତ କହିବାକୁ ଆଉ ତର ପାଇଲା ନାହିଁ । ସମ୍ରାଟ୍ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଶଗଡିଆକୁ ବନ୍ଦୀ କରି ରଖ ବୋଲି ଆଦେଶ ଦିଅନ୍ତେ ପ୍ରହରୀମାନେ ଶଗଡିଆର ହସ୍ତରେ ଶିକୁଳି ପିନ୍ଧାଇ ବନ୍ଦିଶାଳା କୁ ଘେନିଗଲେ ।
ଏବେ ବିରବଲଙ୍କର ଏହି ସୂକ୍ଷ୍ମ ବୁଦ୍ଧିକୁ ବହୁତ ତାରିଫ୍ କରି ସମ୍ରାଟ୍ ସଭାସ୍ଥଳରେ ତାଙ୍କୁ ନାନା ଉପହାର ଦେଇ ସମ୍ମାନିତ କଲେ । ବିରବଲ ସଭା ଶେଷରେ ଖୁବ୍ ଖୁସୀ ହୋଇ ନିଜ ଗୃହକୁ ଚାଲିଗଲେ ।
