ଆଗ୍ରା ସହରରେ କରିମ୍ ଏବଂ ହାସାନ୍ ନାମକ ଦୁଇଜଣ ଅଟା ବ୍ୟବସାୟୀ ବାସ କରୁଥିଲେ । ସେମାନେ ଉଭୟେ ବାଲ୍ୟକାଳରୁ ବନ୍ଧୁ ଥିଲେ । କରିମ୍ ସଚ୍ଚୋଟ ସ୍ୱଭାବର ଥିଲା, କିନ୍ତୁ ହାସାନ୍ ଠକ ସ୍ୱଭାବର ଥିଲା । କରିମ୍ ହାସାନ୍ ସହିତ ମିଶୁଥିଲା ହେଲେ ତା’ର ଏ ପ୍ରକାର ସ୍ୱଭାବ ସଂପର୍କରେ ସେ ଅଜ୍ଞ ଥିଲା । ସେମାନେ ଉଭୟେ ଏକ ପ୍ରକାର ବେପାର କରୁଥିଲେ । ନୂଆ ନୂଆ ସେମାନଙ୍କର ବେପାର ଭଲ ଚାଲିଲା । କିଛି ଦିନ ପରେ ହାସାନ୍ ବେପାର ମାନ୍ଦା ପଡିଗଲା । ଶେଷରେ ଏପରି ଅବସ୍ଥା ହେଲା ଯେ ହାସାନ୍ ତାର ବେପାର ବନ୍ଦ କରି ଦେବାକୁ ଠିକ୍ କଲା । କରିମ୍ ହାସାନ୍ ର ଏ ପ୍ରକାର ଅବସ୍ଥା ଦେଖି ସହ୍ୟ ନକରିପାରି ତାକୁ ସାହାଯ୍ୟ ଦେବାପାଇଁ ଆଗେଇ ଆସିଲା । କରିମ୍ ର ସାହାଯ୍ୟକୁ ହାସାନ୍ ବା କାହିଁକି ହାତଛଡା କରିବ । କରିମ୍ ହାସାନ୍କୁ ବ୍ୟବସାୟ କାର୍ଯ୍ୟ ପୁଣି ଥରେ ଚାଲୁ କରିବାପାଇଁ ପାଂଚଶହ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣମୁଦ୍ରା ଦେଲା ।
ପାଂଚଶହ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣମୁଦ୍ରା ଦେଖି ହାସାନ୍ ର ଖୁସି କଥା କହିଲେ ନସରେ ସେହି ମୁଦ୍ରାରେ ସେ ପୁଣି ଥରେ ତା’ର ବେପାର ଆରମ୍ଭ କଲା । ବେପାର ମଧ୍ୟ ଭଲ ଚାଲିଲା । ହାସାନ୍ ତ’ ଠକ ପ୍ରକୃତିର ଥିଲା । ଦିନକୁ ଦିନ ଗଡି ଚାଲିଲା, ହେଲେ ହାସାନ୍ କରିମ୍ଠାରୁ ଆଣିଥିବା ଟଙ୍କା ଦେବାକୁ ମନ କଲା ନାହିଁ । କରିମ୍ ମଧ୍ୟ ତାକୁ ମୁହଁ ଖୋଲି ମାଗିପାରୁନଥାଏ । ଦିନେ କରିମ୍ ର ହଠାତ୍ ଟଙ୍କା ଦରକାର ପଡିଲା । ସେ ହାସାନ୍ ପାଖକୁ ଯାଇ କହିଲା, “ବନ୍ଧୁ! ମୋ ଠାରୁ ତୁମେ ଯେଉଁ ପାଂଚଶହ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣମୁଦ୍ରା ଆଣିଥିଲ ମୋତେ ଏଇ ଦୁଇ ତିନି ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଦିଅ । ମୋର ହଠାତ୍ ପଇସା ଦରକାର ହେବାରୁ ମୁଁ ତୁମକୁ ମାଗିଲି ନଚେତ୍ ମୁଁ ତୁମକୁ ମାଗିନଥାନ୍ତି ।” କରିମ୍ ର କଥା ଶୁଣି ହାସାନ୍ ଯେମିତି କିଛି ନଜାଣିଥିବା ପରି ଚାହିଁଲା । କରିମ୍କୁ କହିଲା, “କେଉଁ ପଇସା ମୁଁ ତୁମ ଠାରୁ ଆଣିଥିଲି । ମୋର ତ’ ବେପାର ସବୁ ସମୟରେ ଭଲ ଚାଲିଛି । ମୁଁ କାହିଁକି ତୁମଠାରୁ ପଇସା ଆଣିବି । ତୁମେ ବୋଧହୁଏ ଆଉ କାହାକୁ ଦେଇଛ ।”
ହାସାନ୍ ର କଥା ଶୁଣି କରିମ୍ ମନ କଷ୍ଟ କରି ଘରକୁ ଫେରିଲା । ମନେ ମନେ ଠିକ୍ କଲା ଏହି କଥା ବିରବଲଙ୍କ ଆଗରେ ପକାଇଲେ ସେ ହିଁ ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରିପାରିବେ । ଏହି କଥା ଭାବି ସେ ବିରବଲଙ୍କ ପାଖରେ ପହଁଚିଲା । ଘଟି ଯାଇଥିବା ସମସ୍ତ ଘଟଣା ବର୍ଣ୍ଣନା କଲା । କରିମ୍ ର କଥା ଶୁଣି ସାରିବାପରେ ବିରବଲ ସଂଗେ ସଂଗେ ହାସାନ୍କୁ ଡକାଇଲେ । ହାସାନ୍ ଆସି ଦରବାରରେ ପହଁଚିବା ପରେ ତାକୁ ସବୁ କଥା ପଚାରିବାରୁ ସେ ସହଜରେ ସେ ସବୁ କଥାକୁ ଏଡେଇ ଦେଲା । ବିରବଲ ମଧ୍ୟ ହଠାତ୍ କୌଣସି ଏକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ପହଁଚି ପାରିଲେ ନାହିଁ । ଦୁଇଜଣଙ୍କୁ ଦରବାରରୁ ବିଦାୟ ଦେଲେ । ବିରବଲ କିନ୍ତୁ ଦୋଷୀକୁ ଧରିବାପାଇଁ ଉପାୟ ଖୋଜୁଥାଆନ୍ତି ।
କିଛି ଦିନ ବିତିଗଲା । ବିରବଲ ଜଣେ ଲୋକ ହାତରେ ଦୁଇଟି ଥଳୀରେ କିଛି ଅଟା ଭର୍ତି କରି, ଏହା ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣମୁଦ୍ରା ପକାଇ ଉଭୟଙ୍କ ପାଖକୁ ପଠାଇ ଦେଲେ । ଏବଂ ଲୋକଟିକୁ କହିଲେ, ସେ ଯାଇ କରିମ୍ ଓ ହାସାନ୍ଙ୍କୁ ଏହି ଅଟା ବିକ୍ରୀ କରି ପଇସା ଦେବାପାଇଁ କହିବ । ଲୋକଟି ମଧ୍ୟ ବିରବଲ କହିଥିବା କଥା କହି କରିମ୍ ଓ ହାସାନ୍ଙ୍କୁ କହି ଅଟା ଥଳୀ ଧରାଇ ଦେଲା । କିନ୍ତୁ ଏହା ବିରବଲ ପଠାଇଛନ୍ତି ବୋଲି କହିଲା ନାହିଁ, କି ଏହି ଥଳୀ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣମୁଦ୍ରା ଅଛି ବୋଲି କହିଲା ନାହିଁ । କରିମ୍ ଯେମିତି ଅଟା ଥଳୀ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣମୁଦ୍ରା ଦେଖିଛି ସଂଗେ ସଂଗେ ମୁଦ୍ରାକୁ ନେଇ ଲୋକଟିକୁ ଦେଇ ଆସିଲା । କରିମ୍ ଭାବିଲା ବୋଧ୍ହୁଏ ଭୁଲ୍ ବଶତଃ ମୁଦ୍ରାଟି ଥଳୀ ମଧ୍ୟରେ ରହିଯାଇଛି । ଏହା ଭାବି କରିମ୍ ମୁଦ୍ରାଟି ଫେରାଇ ଦେଲା । ସେହିପରି ହାସାନ୍ର ଥଳୀ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ମୁଦ୍ରା ବାହାରିଲା । ହେଲେ ହାସାନ୍ ସେହି ମୁଦ୍ରାକୁ ନଫେରାଇ ତାର ପୁଅକୁ ଦେଇଦେଲା । ଲୋକଟି ବିରବଲଙ୍କ ପାଖରେ ପହଁଚି କରିମ୍ ମୁଦ୍ରା ଫେରାଇବା କଥା କହିଲା ଏବଂ ହାସନ୍ ମୁଦ୍ରା ଫେରାଇନାହିଁ ବୋଲି କହିଲା ।
କିଛି ଦିନ ପରେ ଅଟା ବିକ୍ରୀ କରି ଯେତିକି ପଇସା ହେଲା କରିମ୍ ନେଇ ଲୋକଟିକୁ ଦେଇଦେଲା । ହେଲେ ହାସାନ୍ ଅଧା ପଇସା ନିଜେ ରଖି ଆଉ ଅଧା ପଇସା ନେଇ ଲୋକଟିକୁ ଦେଲା । ଲୋକଟି ସଂଗେ ସଂଗେ ଏହି କଥା ଯାଇ ବିରବଲଙ୍କୁ ଜଣାଇଲା । ବିରବଲ ତତ୍କ୍ଷଣାତ୍ କରିମ୍ ଏବଂ ହାସାନ୍ଙ୍କୁ ଦରବାରକୁ ଡକାଇଲେ । ହାସନ୍କୁ କହିଲେ “ହାସାନ୍! ତୁମେ ହେଉଛ ଠକ ସ୍ୱଭାବର । ମୁଁ ଏଇ ଲୋକଟି ମାଧ୍ୟମରେ ତୁମ ଦୁଇଜଣଙ୍କ ପାଖକୁ ଅଟା ଭର୍ତି ଥଳୀ ଏବଂ ତା ଭିତରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ମୁଦ୍ରା ପଠାଇ ଥିଲି । କରିମ୍ ମୁଦ୍ରାଟିକୁ ଫେରାଇବା ସହିତ ଅଟା ବିକ୍ରୀ କରି ଉଚିତ୍ ମୂଲ୍ୟ ପଠାଇଲେ । ହେଲେ ତୁମେ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ମୁଦ୍ରାଟିକୁ ଫେରାଇଲ ନାହିଁ ତା’ଛଡା ଅଟା ବିକ୍ରୀ କରି ଅଧା ଦାମ୍ ଦେଲ । ପ୍ରକୃତରେ ମୁଁ ତୁମମାନଙ୍କୁ ପରୀକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଏସବୁ କରିଥିଲି । ଆଜି ମୁଁ ଜାଣିପାରୁଛି ତୁମେ ହିଁ ପ୍ରକୃତରେ ଦୋଷୀ । ତେଣୁ ଯଥା ଶୀଘ୍ର କରିମ୍ଙ୍କର ପାଂଚଶହ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣମୁଦ୍ରା ଫେରାଇ ଦିଅ । ଯଦି ନ ଫେରାଇବ ତା’ ହେଲେ ତୁମକୁ ଦଣ୍ଡ ଭୋଗିବାକୁ ପଡିବ ।” ବିରବଲଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ହାସାନ୍ ତା’ର ଭୁଲ୍ ବୁଝିପାରିଲା ଓ ସଂଗେ ସଂଗେ କରିମ୍କୁ ତାଙ୍କର ପାଂଚ ଶହ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ମୁଦ୍ରା ଫେରାଇଦେଲା ।
