ବିକ୍ରମପୁରର ରାଜାଙ୍କ ଆକସ୍ମିକ ମୃତ୍ୟୁ ହେବା ଯୋଗୁଁ ଅଳ୍ପ ବୟସରେ ରାଜକୁମାରଙ୍କ ରାଜ୍ୟାଭିଷେକ ହେଲା । ସଂସାର ଅନଭିଜ୍ଞ ନୂଆ ରାଜାଙ୍କୁ ରାଜଗୁରୁ କହିଲେ, “ଯିଏ ଶାସକ ହୁଏ, ତା’ର ପ୍ରଥମ ଜାଣିବା ଉଚିତ୍ ଯେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମାନବ ମଧ୍ୟରେ ମାନବିକତା କେତେଦୂର ରହିଛି । ଯେତେବେଳେ ଆବଶ୍ୟକ ହେବ ମୁଁ ତୁମକୁ ଏସବୁ ବିଷୟରେ ଶିକ୍ଷା ଦେବି ।”ନୂଆରାଜା ରାଜଗୁରୁଙ୍କୁ ପଚାରିଲେ “ଏସବୁ ଜ୍ଞାନ ହେବାକୁ କେତେ ସମୟ ଲାଗିବ?”ରାଜଗୁରୁ କହିଲେ, “ମନ ଦେଇ ମଣିଷ ଚରିତ୍ର ବିଷୟରେ ଅନୁଧ୍ୟାନ କଲେ, ଏସବୁ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରାପ୍ତ କରିବାରେ ଅଧିକ ବିଳମ୍ବ ହେବ ନାହିଁ ।”ନୂଆରାଜା ଏପରି ଏକ ସମୟ ସ୍ଥିର କଲେ ଯେ ଦରବାରର ସମସ୍ତ ସଭ୍ୟ ଜଣ ଜଣ କରି ନିଜର ଅଭିଜ୍ଞତା ନୂଆରାଜାଙ୍କୁ କହିବେ ।ଦିନେ ଜଣେ ଆସି କହିଲା, “ମହାରାଜ, ମୁଁ ଦିନେ ଜଙ୍ଗଲରେ ବୁଲୁଥିଲି, ହଠାତ୍ ମୋ ଗୋଡରେ କଂଟା ପଶି ବଡ କଷ୍ଟ ଦେଲା ଓ ରକ୍ତ ବୋହିଲା । ଠିକ୍ ସେତିକିବେଳେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଦୌଡି ଆସି ମୋତେ କହିଲା, ବାଘ ଆସୁଛି ଶିଘ୍ର ଗଛ ଉପରକୁ ଚଢିଯାଅ ।” ସେ ମୋତେ ସାବଧାନ କରି ଚଟାପଟ ନିଜେ ଉପରକୁ ଚଢିଗଲା । ତା’ପଛେ ପଛେ ମୁଁ ମଧ୍ୟ କଷ୍ଟେମଷ୍ଟେ ଚଢିଲି । କିଛି ସମୟ ପରେ ଦେଖାଗଲା ବାଘ ସେହି ବାଟ ଦେଇ ଗଲା । ତା’ପରେ ଆମେ ଦୁହେଁ ଓହ୍ଲାଇ ନିଜ ରାସ୍ତାରେ ଗଲୁ ।” ରାଜଗୁରୁ ପଚାରିଲେ, “ସେହି ବ୍ୟକ୍ତି ପାଖରେ କିଛି ହତିଆର ଥିଲା?”
ଦରବାରର ଉକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଟି କହିଲା “ଥିଲା । ପୁଣି ବ୍ୟକ୍ତିଟି ମଧ୍ୟ ବଳବାନ ଲାଗୁଥିଲା ।”ରାଜଗୁରୁ ନୂଆରାଜାଙ୍କୁ କହିଲେ, “ଏହି ଘଟଣାଟିରେ ଉକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିର ମାନବିକତା ଏକ ଚତୁର୍ଥାଂଶ ଥିଲା । କାରଣ ସେ ଜଣେ ଲୋକକୁ ସାବଧାନ୍ କଲା ଠିକ୍ ଅଛି କିନ୍ତୁ ସେ କିପରି ଜୀବନ ରକ୍ଷା କରିବ ସେ କଥା ନ ଭାବି ସ୍ୱାର୍ଥପର ଭାବରେ ନିଜେ ଗଛରେ ଚଢି ବସିଲା ।”ଅନ୍ୟ ଏକ ଦିନରେ ଆଉ ଜଣେ ରାଜକର୍ମଚାରୀ ନିଜର ଅଭିଜ୍ଞତା କହିଲେ “ଜଣେ ଦରିଦ୍ରଲୋକ ଭୋକିଲା ଥିଲା; ସେ ଜଣେ ଧନୀକର ଘର ସମ୍ମୁଖରେ ମୂର୍ଚ୍ଛା ହୋଇଗଲା । ଧନୀକ ତାକୁ ସାଷ୍ଟମ କରି ଉଠାଇଲା, ଖାଦ୍ୟ ଖୁଆଇଲା ଓ ନିଜ ଘରେ ତାକୁ ଚାକିରୀରେ ରଖିଲା । ଦିନେ ସେହି ଧନୀ କୌଣସି କାରଣରୁ ତାକୁ ପିଟୁଥାଏ । ଜଣେ ରାସ୍ତାରେ ଯାଉଥିବା ଲୋକ ଏସବୁ ସହି ନ ପାରି ପଚାରିଲା, “ତାକୁ କାହିଁକି ଏତେ ପିଟୁଛ?”ଧନୀକ କହିଲା “ଯେତେବେଳେ ଏହି ଲୋକ ମୂର୍ଚ୍ଛିତ ହୋଇ ପଡିଥିଲା, ମୁଁ ତାକୁ ସେବାଯତ୍ନ କରି ପ୍ରାଣ ବଂଚାଇଲି ଓ ଲେଖେଇ ନେଲି କି ଜୀବନ ଥିବା ଯାଏଁ ସେ ମୋର ସେବା କରିବ । ତମେ କିଏ? ଏତେ କଥା ପଚାରୁଛ?”
ରାସ୍ତାର ବ୍ୟକ୍ତି ଧନୀକଠାରୁ ତା’ର ଜୀବନସାରା ଖଟିବାକୁ ଲେଖିଥିବା ପତ୍ର ପଢି ଚିରିଦେଲା ଓ ଗରୀବକୁ କହିଲା, “ଆଜିଠାରୁ ତମେ ସ୍ୱାଧୀନ, ଯୁଆଡେ ଇଚ୍ଛା ଖୁସିରେ ଯାଅ ।” ଏତିକି କହି ସେ ସେଠାରୁ ଚାଲିଗଲା ।ଏ ଘଟଣା ଶୁଣି ଗୁରୁ କହିଲେ, “ରାସ୍ତାରେ ଯାଉଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ଶତକଡା ପଚାଶ ଭାଗ ମାନବିକତା ରହିଛି । ଯଦି ସେ ତା’ପାଇଁ କାମଟିଏ ଯୋଗାଡ କରିପାରିଥା’ନ୍ତା, ତେବେ ଠିକ୍ ଥିଲା । ଏବେ ସେ ପେଟ ବିକଳରେ ପୁଣି କେଉଁଠି ନିଜକୁ ବିକ୍ରି କରିବ ବା ଚୋର ହେବ ।” ନୂଆ ରାଜା ପଚାରିଲେ “ଧନୀକ ବିଷୟରେ ଆପଣ କ’ଣ କହୁଛନ୍ତି? ତା’ ମଧ୍ୟରେ କ’ଣ ମାନବିକତା ନାମମାତ୍ରକ ମଧ୍ୟ ନାହିଁ ।” ତା’ପରେ ଗୁରୁଦେବ କହିଲେ “ସେ ଗୋଟେ ନରରୂପୀ ରାକ୍ଷସ ।”
ଦିନେ ରାଜସଭାକୁ ଦୁଇଜଣ ବ୍ୟବସାୟୀ ଆସିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ଅବସ୍ଥା ବଡ ଶୋଚନୀୟ ଥିଲା । ସେମାନେ କହିଲେ, “ଆମେ ସବୁ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ଦ୍ରବ୍ୟ ଖୋଜି, ବିକ୍ରିକରୁ । ଦିନେ ରାସ୍ତାରେ ଡାକୁମାନେ ଆମଠାରୁ ସବୁ ଛଡାଇ ନେଲେ ଓ ଆମକୁ ମାରିବାକୁ ବସିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ସର୍ଦ୍ଦାର କହିଲା, “ମାର ନାହିଁ, ଆଜି ମାରିଲେ ତ ଏଇଠି ଶେଷ ହେବ । ତାଙ୍କୁ ବରଂ ରାସ୍ତାଖର୍ଚ୍ଚ ଦିଅ । ଏମାନେ ଏମିତି ଏଇବାଟେ ଯିବା ଆସିବା କଲେ ଆମେ ତାଙ୍କ ଧନ ଲୁଟି ନେବା । ରାଜଗୁରୁ କହିଲେ, “ଚୋରଙ୍କ ସର୍ଦ୍ଦାର ମଧ୍ୟରେ ତିନି ଚତୁର୍ଥାଂଶ ମାନବିକତା ଅଛି ଡକାୟତି ତା’ର ପେଶା, ସେଥିଯୋଗୁଁ ତା’ର ମାନବିକତା ବିକାଶ କରିପାରୁନାହିଁ ।”ଦିନେ ଜଣେ ସୈନିକ ଦୁଇଜଣ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ରାଜାଙ୍କ ପାଖକୁ ଆଣିଲା । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ଧନୀ ଓ ଅପରଟି ଦରିଦ୍ର । ସୈନିକ କହିଲା, “ମହାରାଜ, ଏହି ଧନୀକ ଦରିଦ୍ରଟିକୁ ପାଣିକୁ ପେଲିଦେଲା ଓ ନିଜେ ପଡିଗଲା । ମୁଁ ଦୌଡି ଯାଇ ପହଁଚିବା ବେଳକୁ ଦୁହେଁ କୂଳକୁ ଆସିଯାଇଥିଲେ ।”
ରାଜା ଧନୀକକୁ ପଚାରିଲେ; “କାହିଁକି ତମେ ତାକୁ ନଦୀକୁ ଠେଲି ଦେଉଥିଲ?” ତହୁଁ ସେ ଧନୀକ କହିଲା, “ମହାରାଜ, ମୁଁ ଏହି ବ୍ୟକ୍ତି ପ୍ରତି ବହୁତ ଅନ୍ୟାୟ କରିଛି । ସେ ମୋର ପଡୋଶୀ, ଦରିଦ୍ର ଓ ଅସହାୟ । ତା’ର ବାସସ୍ଥାନ ମୁଁ ତା’ଠାରୁ କୌଶଳ କରି ନେଇଗଲି । ସେ ଏକଥା ସମସ୍ତିଙ୍କୁ କହିଲା । ତେଣୁ ମୁଁ ଭୀଷଣ ଭାବେ ରାଗିଯାଇ ତା’ ଘରେ ନିଆଁ ଲଗାଇ ଦେଲି । ଅନ୍ୟମାନେ ଏ ବିଷୟରେ ମୋତେ ପଚାରିବାରୁ ମୁଁ କହିଲି, ସେ ଅସାବଧାନ ହୋଇ ନିଆଁ ଲଗାଇଛି । ସେ ବିଚରା ଆଉ ଘର କରି ପାରିଲା ନାହିଁ । ଆଜି ନଦୀକୂଳରେ ସେ ମୋତେ ଦେଖି କହିଲା, “ତମେହିଁ ମୋର ସର୍ବନାଶ କରିଛ ।” ଏହାପରେ ମୁଁ ରାଗିଯାଇ ତାକୁ ନଦୀକୁ ଠେଲି ଦେଲି । ତା’ପୂର୍ବରୁ ସେ ମୋତେ ଧରି ପକାଇଥିଲା । ଫଳରେ ଦୁହେଁ ପଡିଲୁ । ମୁଁ ତ ସନ୍ତରଣ ଜାଣେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ମୁଁ ବୁଡିଯିବା ବେଳେ ସେ ମୋତେ ଉଠାଇ ପହଁରି ଆସି ମୋ ପ୍ରାଣ ବଂଚାଇଲା ।”ରାଜଗୁରୁଙ୍କ କଥା ଅନୁସାରେ ରାଜା ସେ ଦୁହିଁଙ୍କୁ ଦଣ୍ଡ ନ ଦେଇ ଛାଡିଦେଲେ । ଦରିଦ୍ରକୁ ପୁରସ୍କାର ଦେଲେ ସେମାନେ ଯିବା ପରେ ରାଜଗୁରୁ କହିଲେ, “ଦରିଦ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିର ମାନବିକତା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପରେ ଅଛି; ନିଜର ଭଲ ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ ସେ ଧନୀକର ମଧ୍ୟ ମନ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିପାରିଲା । ରାଜଗୁରୁଙ୍କ ଜ୍ଞାନପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଦେଶ ଯୋଗୁଁ ନୂଆ ରାଜା କ୍ରମେ ସଂସାର ଓ ମଣିଷ ସ୍ୱଭାବ ବିଷୟରେ ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ କଲେ ଓ ଜଣେ ସୁଶାସକ ହେଲେ ।”
