ମହାରାଜ ଆକବର ପ୍ରତିଦିନ ଦରବାରକୁ ଆସି ରାଜ୍ୟର ଭଲ ମନ୍ଦ ଖବର ଗୁପ୍ତଚରମାନଙ୍କ ଠାରୁ ବୁଝନ୍ତି ଓ ସମସ୍ୟାର ଉଚିତ୍ ପଦକ୍ଷେପ ନିଅନ୍ତି । ଏଥିରେ ବିରବଲ ତାଙ୍କର ସହାୟତା କରନ୍ତି । ସେଥିପାଇଁ ବିରବଲଙ୍କୁ ପ୍ରତିଦିନ ଦରବାରକୁ ଆସିବାକୁ ପଡେ । ଦିନେ ଦରବାରରେ ଏପରି ଏକ ସମସ୍ୟା ଦେଖା ଦେଲା ଯାହାର ସମାଧାନ ବିରବଲ ଖୁବ୍ କମ୍ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ କରିଦେଇଥିଲେ । ସମସ୍ୟାଟି ହେଉଛି ଜଣେ ଠକ ଏବଂ ଜଣେ ଧନୀ ବଣିକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଦେଖାଦେଇଥିବା ବିବାଦ ।
ଆଗ୍ରା ସହରରେ ଜଣେ ଠକ ବାସ କରୁଥିଲା । ସେ କିନ୍ତୁ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଭଦ୍ର ବ୍ୟବହାର ଦେଖାଏ । ତା’ର ଭଦ୍ର ନମ୍ର ବ୍ୟବହାରରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ଲୋକମାନେ ତା’ ସହିତ ବନ୍ଧୁତା କରନ୍ତି । ତା’ପରେ ସେ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଦେଖି ଲୋକମାନଙ୍କଠାରୁ ଧନ ରତ୍ନ ନେଇଯାଏ । ଥରେ ସେହି ଠକଟି ଜଣେ ଧନୀ ବଣିକଙ୍କ ସହିତ ବନ୍ଧୁତା ସ୍ଥାପନ କଲା । ଅଳ୍ପଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଜଣଯାକ ବେଶ୍ ଘନିଷ୍ଠ ହୋଇଗଲେ । ବଣିକ କିନ୍ତୁ ଭାରି ସରଳ ସ୍ୱଭାବର । ସେ ଏତେ ଛନ୍ଦ ମାୟା ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ । ସେ ଠକକୁ ପୁରା ବିଶ୍ୱାସ କରିଯାଇଥାଆନ୍ତି । ଦିନେ ଠକଟି ବଣିକଙ୍କୁ ତା’ର ଘରକୁ ଖାଇବାକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କଲା । ବଣିକ ମଧ୍ୟ ବନ୍ଧୁର ନିମନ୍ତ୍ରଣ ଏଡେଇନପାରି ତା’ର ଘରକୁ ଗଲେ । ଠକ ବ୍ୟକ୍ତି ନାନାଦି ସୁସ୍ୱାଦୁ ଭୋଜନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାଏ । ଉଭୟେ ସାଂଗ ହୋଇ ଭୋଜନ କଲେ ଏହାପରେ ଉଭୟେ ମିଶି ମଦ୍ୟପାନ କଲେ । ରାତିରେ ବଣିକ ମଧ୍ୟ ଠକ ବ୍ୟକ୍ତିର ଘରେ ରହିଲେ । ପରଦିନ ସକାଳୁ ନିଜ ଘରକୁ ଆସିଲେ ।
କିଛି ସମୟପରେ ଠକ ବ୍ୟକ୍ତି ଯାଇ ବଣିକଙ୍କ ପାଖରେ ପହଁଚିଗଲା । ବଣିକଙ୍କୁ କହିଲା, “ବନ୍ଧୁ! ତୁମେ ଏତେ ଠକ ବୋଲି ମୁଁ ଜାଣିନଥିଲି । ମୁଁ ତୁମକୁ ବିଶ୍ୱାସ କରି ମୋର ଘରେ ରଖାଇଲି । ହେଲେ ତୁମେ ମୋର ହୀରା ମୁଦିଟିକୁ ଚୋରାଇ ଆଣିଲ ।” ଠକ ବ୍ୟକ୍ତିର କଥା ଶୁଣି ବଣିକ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଗଲେ । ପ୍ରକୃତରେ ବଣିକ ହୀରା ମୁଦି କେମିତି ମଧ୍ୟ ଦେଖି ନଥାନ୍ତି । ଶେଷରେ ଦୁଇଜଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଖୁବ୍ ପାଟିତୁଣ୍ଡ ହେଲା । କଥା ଶେଷକୁ ବିରବଲଙ୍କ କାନରେ ପଡିଲା । ଦରବାରରେ ଦୁଇଜଣଯାକ ଯାଇ ପହଁଚିଗଲେ । ଠକ ବ୍ୟକ୍ତି କହିଲା, “ମହାରାଜ! ଏହି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସହିତ ମୁଁ ବନ୍ଧୁତା କଲି । ହେଲେ ଶେଷରେ ଇଏ ମୋର ଘରୁ ମୋର ହୀରା ମୁଦି ଚୋରାଇ ଆଣିଛନ୍ତି । ସେ ଚୋରାଇବା ସମୟରେ ମୋର ଦୁଇଜଣ ବନ୍ଧୁ ଏହି ଘଟଣା ଦେଖିଛନ୍ତି । ହେଲେ ସେ ମାନୁ ନାହାଁନ୍ତି ।”
ବିଚରା ବଣିକ ବ୍ୟକ୍ତି ଏ କଥା ଶୁଣି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଗଲେ । ରାଜା ମଧ୍ୟ କାହାକୁ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିବେ ଜାଣି ପାରୁନଥାନ୍ତି । ଶେଷରେ ବିରବଲଙ୍କ ଉପରେ ରାଜା ଏହି ଦାୟିତ୍ୱ ନ୍ୟସ୍ତ କଲେ । ବିରବଲ ଘଟଣାଟି କ’ଣ ଶୁଣି ସାରିବା ପରେ ଦୁଇଜଣ ସାକ୍ଷୀଙ୍କୁ ଡକାଇଲେ । ପ୍ରକୃତରେ ସେମାନେ କିଛି ଦେଖି ନଥିଲେ । ଠକର କଥାରେ ପଡି ସାକ୍ଷୀ ଦେବାକୁ ଚାଲି ଆସିଲେ । ବିରବଲ ପ୍ରଥମେ ପ୍ରଥମ ସାକ୍ଷୀକୁ ହୀରା ମୁଦି ଚୋରିଯିବା ଘଟଣା ସଂପର୍କରେ ପଚାରିଲେ । ଲୋକଟି ଜାତିରେ ଭଣ୍ଡାରୀ ଥିଲା । ତା’ର ବାପା ତାକୁ ସବୁ ସମୟରେ କହୁଥିଲେ, “ଜଣେ ଭଣ୍ଡାରୀ ପାଇଁ ତାର ଖୁର ହେଉଛି ସବୁଠାରୁ ମୂଲ୍ୟବାନ ହୀରା ।” ସେହି କଥାକୁ ମନେ ରଖି ସେ ବିରବଲଙ୍କୁ କହିଲା, “ହଜୁର୍! ହୀରା ଦ୍ରବ୍ୟଟି ଠିକ୍ ଖୁର ପରି ।” ଏହାପରେ ବିରବଲ ଦ୍ୱିତୀୟ ସାକ୍ଷୀକୁ ହୀରା ଜିନିଷଟି କିପରି ବୋଲି ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ । ଦ୍ୱିତୀୟ ସାକ୍ଷୀଟି ଜଣେ ଦର୍ଜୀ ଥିଲା । ସେ ମନେ ମନେ ଭାବୁଥାଏ ହୀରାଟି କିପରି ହୋଇଥିବ । ତା’ର ମା’ ମଧ୍ୟ ତାକୁ ସମୟେ ସମୟେ କହନ୍ତି, “ବାପାରେ! ତୁ ଯେଉଁ ଛୁଁଚିରେ ତୋର କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛୁ ତାହା ତୋ ପାଇଁ ମୂଲ୍ୟବାନ ହୀରା ।” ସେ ସେହି କଥା ଭାବି ବିରବଲଙ୍କୁ କହିଲା, “ହଜୁର୍! ହୀରା ଏକ ଛୁଁଚି ଆକାରର ହୋଇଥିବ ।”
ଦୁଇଜଣଙ୍କ କଥା ଶୁଣିବାପରେ ବିରବଲ କହିଲେ, “ମହାରାଜ! ପ୍ରକୃତରେ ବଣିକ ଚୋରୀ କରିନାହାଁନ୍ତି । ଏମାନେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ମୁଦି ଚୋରୀ କରିବାର ଦେଖି ନାହାଁନ୍ତି । ଏମାନେ ଯଦି ହୀରା ମୁଦିଟିକୁ ଦେଖିଥାଆନ୍ତେ, ତା’ହେଲେ ତାହା ଦେଖିବାକୁ କିପରି କହିପାରିଥାଆନ୍ତେ । ଏମାନଙ୍କ ମତରେ ହୀରାଟି ଗୋଟିଏ ଖୁର ଏବଂ ଛୁଁଚି ସଦୃଶ । ତେଣୁ ମହାରାଜ ମୋ ମତରେ ବଣିକ ନିର୍ଦୋଷ ।
ବିରବଲଙ୍କ କଥା ଶୁଣିସାରିବା ପରେ ଆକବର ଠକ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଜେଲ୍କୁ ପଠାଇଦେଲେ ଏବଂ ବଣିକଙ୍କୁ ସସମ୍ମାନେ ବିଦା କଲେ ।
